Digitale gastlessen voor middelbare scholieren: ‘De interdisciplinaire samenwerking geeft mij energie’
Kan een robot net zoals een monnik een religieus ritueel uitvoeren? En wat is een religieus ritueel eigenlijk? Robots en religie lijken twee verschillende onderwerpen, maar volgens universitair docent Elpine de Boer kunnen beide ons laten nadenken over wat het betekent om mens te zijn en wat we van waarde vinden. Samen met haar collega Peter van der Putten ontwikkelde ze hierover een digitale gastles voor middelbare scholieren.
‘Ik was aan het twijfelen toen ik door het ICLON werd benaderd, maar ik besloot toch om te praten met de andere docent die aan mij gekoppeld was. Persoonlijk geeft het mij altijd veel energie om mij bezig te houden met onderwerpen die ogenschijnlijk ver uit elkaar liggen en dan uit te komen bij een gemeenschappelijk thema,’ legt De Boer uit. ‘Mijn vakgebied is psychologie van religie. Ik spreek over religiositeit in plaats van religie om te benadrukken dat het gaat om de beleving van de mens en religie een dynamisch fenomeen is: sterk bepaald door de context waarin het zich afspeelt en veranderlijk. Het vakgebied van Peter van der Putten is iets heel anders: artificiële intelligentie.’
Abstract begrijpelijk maken
Ondanks de verschillen staken tijdens de oriënterende gesprekken een aantal gemeenschappelijke vragen de kop op. Wat zegt een robot bijvoorbeeld over mens-zijn en onze relatie tot materie? En wat zegt de perceptie van robots over de cultuur en religie waarin we opgegroeid zijn? 'Het zijn hele abstracte vragen, maar wij vinden het wel hele belangrijke vragen. Het doel was ook niet om kennis aan scholieren over te dragen, maar meer om ze te laten reflecteren.’
‘Zowel religiositeit als de verhouding tot materie – zoals een robot – staat niet vast. Mensen verschillen daarover van mening en kijken er anders naar in verschillende culturen. De onderwerpen lenen zich voor reflectie en discussie,’ zegt de Boer.
Maar daarvoor moest het eerst wel voor scholieren begrijpelijk gemaakt worden. ‘Op een gegeven moment hadden we elkaar helemaal gevonden in onze abstracte filosofische vragen en toen dachten we: nú moet het script er gaan komen. Dat was nog best lastig,’ vertelt de Boer. Daarom kozen ze drie concrete voorbeelden van een website die Peter van der Putten met een collega eerder ontwikkelde om hun vragen aan op te hangen. ‘Bijvoorbeeld een monnik uit de zestiende eeuw die een religieus ritueel uitvoert en een robotkopie van een overleden dierbare.’
De toekomst van robots
De ervaring heeft niet alleen de digitale gastles ‘Robots & Religie’ opgeleverd. De Boer borduurde voort op de nieuwverworven kennis in een van haar normale werkgroepen. ‘Ik heb naar aanleiding van onze samenwerking met mijn derdejaars studenten artikelen over robotisering en religiositeit besproken en bediscussieerd. Ook Peter van der Putten heeft bepaalde onderdelen in zijn onderwijs verwerkt.’
‘De voorspelling is dat in de toekomst robots een nog grotere rol gaan spelen. Daarom vind ik het belangrijk om vanuit verschillende disciplines met een open houding die technologische ontwikkelingen te volgen en ons af te vragen wat voor ons van waarde is,’ legt De Boer uit.
Een reflectiemoment
De Boer kijkt met plezier terug op de samenwerking – met name op de creatieve beginfase, maar benadrukt wel dat tijd een obstakel kan zijn. ‘Het is jammer dat er voor extracurriculaire activiteiten eigenlijk te weinig tijd is, want het is een geweldige mogelijkheid. Het geeft mij energie om samen te werken met mensen van andere disciplines en faculteiten. Het is een mooi moment om te reflecteren op je eigen onderwerp. Ik denk dat het je als docent daarom echt iets goeds brengt.’