Ineke Sluiter: ‘Toegankelijkheid, diversiteit en inclusie zijn een kwestie van rechtvaardigheid’
Twee jaar was Ineke Sluiter president van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW). Nu keert ze fulltime terug naar de universiteit. ‘Thema’s als toegankelijkheid, diversiteit en inclusie draag ik altijd bij me.’
Een lekker groot onderzoeksproject, daar heeft Sluiter wel weer eens zin in. De afgelopen jaren was de hoogleraar Griekse taal- en letterkunde als president van de KNAW vooral in de weer met de verbetering van wetenschap in het algemeen. ‘De omstandigheden waren uitzonderlijk, met een heel presidentschap in coronatijd en de oorlog in Oekraïne die aan het einde van dat presidentschap begon’, blikt ze terug. ‘Toch heb ik het met heel veel plezier en enthousiasme gedaan.’
Met name de coronapandemie zorgde ervoor dat veel problemen die Sluiter toch al had willen aankaarten op scherp werden gesteld. ‘We hadden al problemen met werkdruk, de balans tussen ongebonden en thematisch onderzoek was scheefgetrokken, er was een doorgeslagen competitie met een laag honoreringspercentage en zelfs bedreigingen van wetenschappers kwamen al voor’, somt ze op. ‘Wat nieuw was, was dat iedereen ineens naar de wetenschap keek voor antwoorden.’
Maatschappelijk klimaat
Natuurlijk, haast ze zich te zeggen, was die aandacht niet alleen positief. Voor verschillende wetenschappers leidde de coronacrisis tot ‘buitengewoon nare’ omstandigheden. Tegelijkertijd bood de situatie echter kansen. Sluiter: ‘Voorafgaand aan de coronacrisis was het politieke klimaat erg naar binnen gekeerd. Nu konden we zeggen: dat mRNA-vaccin kon binnen een jaar worden ontwikkeld, doordat al vijfentwintig jaar internationaal fundamenteel onderzoek naar coronavirussen is gedaan. Ineens werd het duidelijk waarom het belangrijk is om wetenschap over de volle breedte op niveau te houden. Je weet tenslotte niet waar de volgende crisis zal plaatsvinden.’
'Mensen verdienen de gelegenheid om hun talenten te ontplooien.'
Een andere bepalende factor tijdens Sluiters presidentschap was de trage kabinetsformatie. ‘Omdat er geen schot zat in de structurele verbetering van de financiering, hebben we in die periode, deels noodgedwongen, heel veel aandacht en zorg besteed aan wat ik “wetenschap met een hart” noem’, legt ze uit. ‘Dat ging over erkennen en waarderen, diversiteit en inclusie, alles wat nodig is voor een veilig en aantrekkelijk werkklimaat binnen de universiteit.’ Voor Sluiter is een dergelijke werkomgeving zowel een morele als een praktische verplichting. ‘Het is een kwestie van rechtvaardigheid: mensen verdienen de gelegenheid om hun talenten te ontplooien. Daarnaast zijn deze dingen in het belang van de wetenschap. We doen onszelf tekort als we talent buitensluiten. En zeker in de geesteswetenschappen is diversiteit van perspectieven van belang om de kwaliteit van wetenschappelijke resultaten te verbeteren.’
In een onlangs verschenen KNAW-rapport wordt beschreven wat nodig is om preventief voor zo’n veilig werkklimaat met een rijke diversiteit van perspectieven te zorgen. ‘We hebben daarmee zeker niet alle problemen opgelost, maar ze staan in elk geval op de agenda van alle universiteiten van Nederland’, vat Sluiter het samen. De verdere uitvoering is nu aan haar opvolger (professor Marileen Dogterom), die de agenda ook ondersteunt.
Kansen grijpen
Zelf is Sluiter inmiddels fulltime teruggekeerd aan de universiteit. ‘Ik ben nooit echt weggeweest: ik heb altijd college gegeven en promovendi begeleid, maar ik zie ernaar uit om weer vaart te gaan maken met verschillende projecten.’ Dat houdt in de eerste plaats in dat ze verder gaat met haar NWO-zwaartekrachtproject naar innovaties en de verankering daarvan in de Oudheid.
Daarnaast bewondert ze alle inspanningen van haar collega’s en studenten ‘Classics’ om ook hun studieterrein breder toegankelijk te maken. ‘Ik wil dat wil graag ondersteunen, want ook dat is een kwestie van diversiteit en inclusie.’
'Het is nu zaak om heel goed gebruik te maken van het geld dat onze kant op komt.'
Sluiter hoopt dat de toegezegde stimuleringsgelden voor de hele wetenschap daarbij kunnen helpen. ‘Het is nu zaak om heel goed gebruik te maken van het geld dat onze kant opkomt, want het zal niet lang duren voor we weer een periode van bezuinigingen ingaan. Ik hoop dat we voordat dat gebeurt de jonge generatie de kans kunnen geven om zich te ontwikkelen als onderzoeker.’
Nieuw groot project
En dat nieuwe grote project waar ze zin in heeft? Dat begint al heel voorzichtig vorm te krijgen. ‘Ik zie ernaar uit om te beginnen zoals ik altijd heb gedaan: door heel breed te lezen. Wat gebeurt er in andere wetenschapsgebieden? Waar zit de aansluiting met de klassieke talen en met wat er gaande is in de maatschappij? En wat kan ik daaruit nog aan nieuws ontwerpen? Inmiddels heb ik daar al ideeën over, maar als je die te vroeg gaat articuleren, sla je ze dood. Ik laat ze dus nog even in stilte rijpen.’