Hoe de geleerde lessen uit Afghanistan snel werden vergeten
De missie in de provincie Uruzgan in Afghanistan van 2006 tot 2010 was een vormende ervaring voor Nederlandse militairen waarin vele lessen zijn geleerd. Maar de meeste van die lessen zijn alweer vergeten, blijkt uit onderzoek van promovendus Martijn van der Vorm.
Voor zijn proefschrift heeft Van der Vorm onderzoek gedaan naar de leerprocessen van Nederlandse en Britse krijgsmachten tijdens hun inzet in Zuid-Afghanistan en gekeken in hoeverre deze nadien geborgd zijn in deze organisaties. De geleerde lessen waren veelzijdig en divers volgens Van der Vorm. ‘Wij hebben bijvoorbeeld veel geleerd op het gebied van civiele militaire samenwerking waarbij je als militair door vreedzaam contact probeert de regio te beïnvloeden. Maar we hebben ook geleerd anders te leren vechten doordat de Taliban het gewone gevecht begonnen te vermijden en bermbommen gingen gebruiken. Als antwoord hierop hebben wij nieuwe technieken moeten ontwikkelen om die bermbommen op te sporen en te neutraliseren.’
Evaluaties niet doorgezet
Toch zijn er weinig van deze geleerde lessen bestendigd volgens Van der Vorm, onder andere omdat veel processen niet in een formeel proces waren vastgelegd en er geen aparte inlichtingentak was bij de landmacht tijdens de missie in Uruzgan. ‘We evalueren altijd wel als militair en bespreken na elke actie met een klein groepje wat werkt en wat niet werkt. Maar er was geen goed formeel proces om ervoor te zorgen dat die evaluatiepunten door de organisatie werden opgepakt.’
Onervaren werken in een onbekende eenheid
Dat dit vrij onpraktisch was heeft Van der Vorm zelf ervaren toen hij als pas-afgestudeerde artillerie-officier begin 2008 werd uitgezonden naar Uruzgan en taken op het gebied van inlichtingen moest doen. ‘Ik werd kort voor de uitzending te werk gesteld bij een infanterie-eenheid waar ik niemand kende en waarvoor ik niet de juiste opleidingen had. Ik wist bijvoorbeeld niet hoe ik militaire plannen en adviezen moest opstellen voor mijn commandant. Dat leer je wel gaandeweg, maar ik en vele anderen liepen ertegenaan dat we niet goed voorbereid waren op dit soort inlichtingentaken.
Geen ruimte door bezuinigingen
Een van de redenen waarom inlichtingen geen vast onderdeel waren van de landmacht is een gebrek aan financiën. ‘In de jaren van de Afghanistan-missie ging er eigenlijk alleen maar minder geld naar Defensie, onder andere door de financiële crisis. Omdat niemand in zijn eigen wapen of dienstvak wilde snijden, was er geen ruimte om een nieuw vakgebied op te richten. Daarnaast was het gebruikelijk om militairen als generalisten te beschouwen die zich snel nieuwe kennis konden eigen maken. Hierdoor werd kennisopbouw op het gebied van inlichtingen niet geprioriteerd.’
De toekomst
Ondanks het geconstateerde onvermogen om lessen uit Afghanistan te implementeren houdt Van der Vorm goede hoop voor de toekomst. Hij ziet dat deze lessen niet volledig vergeten zijn en na-ijlen in het beleid van Defensie. ‘Toen de oorlog in Oekraïne begon in 2014 daalde het besef in dat er meer geïnvesteerd moesten worden in de krijgsmacht. Met die nieuwe budgetten werd het mogelijk om vakgebieden als inlichtingen en civiel-militaire interactie op te richten. Die vakgebieden vloeien rechtstreeks voort uit de lessen die we uit Afghanistan geleerd hebben. Toch is goed te benadrukken dat de lessen uit Afghanistan ook niet zaligmakend zijn. Dat laat ook de oorlog in Oekraïne zien. Iedere oorlog heeft zijn eigen karakter en dus lessen.’
Martijn van der Vorm promoveert op 19 april met zijn proefschrift ‘The Crucible of War: Dutch and British military learning processes in and beyond southern Afghanistan.’ De livestream is te volgen via deze link.
Tekst: Sabine Waasdorp
Beeld: Martijn van der Vorm