Liefde op het eerste gezicht? Hoe we onszelf voor de gek houden als we iemand aantrekkelijk vinden
Schatten we goed in of een ander ons aantrekkelijk vindt? Psycholoog Iliana Samara deed promotieonderzoek naar de romantische klik en ontdekte: vooral mannen overschatten hun kansen op de datingmarkt nogal eens. Ze legt uit hoe dat kan komen.
‘Stel, je loopt een drukke bar binnen en bent op zoek naar een date. Als eerste valt je blik dan op aantrekkelijke gezichten. Als je een man bent en een ander aantrekkelijk vindt, zul je er sneller vanuit gaan dat die ander ook geïnteresseerd is in jou. En wanneer je dan als man of vrouw op de ander afstapt, ben je sneller geneigd de lichaamstaal van de ander te spiegelen. Dit imitatie-gedrag vergroot de kans op een date.’ Zo legt cognitief psychologie Iliana Samara de bevindingen van haar vier jaar durende onderzoek het liefst uit. Op 15 mei verdedigt Samara haar proefschrift How do we form romantic bonds?’, waarvoor ze in het CoPAN Lab van Mariska Kret onderzocht hoe romantische aantrekkingskracht onze perceptie en aandacht beïnvloedt en welke keuzes we maken als we iemand opwindend vinden.
‘Proefpersonen laten hun blik langer rusten op gezichten van mensen die ze aantrekkelijk vinden’
Langer kijken
Allereerst ontdekte Samara dat mensen langer kijken naar de gezichten van degenen die ze aantrekkelijk vinden. Dat testte ze in een speeddate-experiment in het Level-gebouw in Leiden, waar voorheen een deel van de Psychologielabs gevestigd waren. Het onderzoeksteam maakte koppels van vijf mannen en vijf vrouwen: elke deelnemer zou vijf minuten in gesprek gaan met alle vijf de kandidaten van het andere geslacht. ‘Voor de deelnemers elkaar in het echt ontmoetten, lieten we ze foto’s van hun toekomstige dates zien en vroegen we ze te becijferen hoe aantrekkelijk ze de andere personen vonden.’ Vervolgens hadden de deelnemers hun speeddate. ‘Door middel van eyetracking volgden we de blik van de proefpersonen: die bleef langer rusten op de gezichten van de mensen die ze voorheen als aantrekkelijk hadden bestempeld.’ Wat voor gezichten vinden we dan aantrekkelijk? ‘Lang werd binnen de psychologie gedacht dat vooral symmetrische gezichten het goed doen; die zouden een gezonde indruk geven en daardoor interesse wekken. Recent onderzoek wijst erop dat het vooral om gemiddelde verhoudingen gaat.’
Niet meekijken
In tegenstelling tot wat ze verwachtte, kwam Samara erachter dat de kijkrichting van aantrekkelijke personen niet vaker werd gevolgd. ‘Mensen die we aantrekkelijk vinden, beoordelen we vaker als betrouwbaar en competent. Ons idee was dat mensen dus prioriteit zouden geven aan de sociale informatie van degene tot wie ze zich aangetrokken voelden. Als iemand naar rechts kijkt, kijk je met diegene mee. Maar dit bleek niet het geval. Een mogelijke verklaring is dat we onze aandacht langzamer loskoppelen van de gezichten van aantrekkelijke mensen en daardoor niet met ze meekijken. Maar hoe dit precies zit, wil ik verder onderzoeken.’
‘Mannen die minder geïnteresseerd waren in hun date, schatten hun kansen realistischer in.'
Opwinding verblindt
Na de speeddate-experimenten vroegen Samara en haar collega’s aan de deelnemers of ze interesse hadden in een vervolgdate en of ze verwachtten dat die interesse wederzijds was. Mannen overschatten daarin vaak de kans dat hun date hen nog een keer wilde zien. ‘Let wel: dit zagen we vooral bij mannen die hun vrouwelijke date aantrekkelijk vonden. Mannen die minder geïnteresseerd waren in de ander, schatten hun kansen realistischer in.’ Dit wordt ook wel de sexual overperception bias genoemd; onze eigen opwinding beïnvloedt hoe we sociale informatie van de ander interpreteren. Hoe komt het dat vooral mannen hun datingkansen te rooskleurig inzien? ‘Een theorie uit de evolutionaire psychologie is dat vrouwen kieskeuriger moeten zijn. Als zij seks hebben met een man die vervolgens niet in hen investeert, moeten ze de zwangerschap alleen voldragen en de opvoeding alleen op zich nemen. Vrouwen lopen dus meer risico als zij op datinggebied een verkeerde inschatting maken. Mannen riskeren juist liever een blauwtje dan dat ze de kans op seks mislopen, is het idee.'
Verlegen lach verraadt interesse
Tot slot keek Samara hoe koppels elkaars lichaamstaal tijdens de speeddates spiegelen. ‘Het nadoen van elkaars gezichtsuitdrukkingen en lichaamstaal heeft een sociaal voordeel; mensen die elkaar subtiel imiteren vinden elkaar aardiger.’ Om erachter te komen welke uitdrukkingen samenhingen met een vervolgdate, codeerde Samara ruim honderd video’s van de speeddates. Dat coderen duurde per video zo’n drie uur, waarin ze de gezichtsuitdrukkingen registreerde en noteerde hoe kort die gezichtsuitdrukkingen na elkaar kwamen. Wie binnen vijf seconde dezelfde uitdrukking als zijn of haar date liet zien, was waarschijnlijk onbewust aan het spiegelen. ‘We dachten dat het imiteren van elkaars glimlach de kans zou vergroten op een tweede date. Dat gold opvallend genoeg alleen voor de verlegen glimlach, waarbij je je hoofd schuin houdt en eventjes wegkijkt. Die voorspelde vaak dat mensen elkaar echt leuk vonden. De mensen die tijdens een date een oprechte, brede glimlach bij elkaar spiegelden, wilden juist vaker niet dan wel met de ander op een tweede date.’
‘We hebben ons gefocust op uitsluitend heteroseksuele koppels, dat is een beperking van dit onderzoek’
Diverser onderzoek doen
Na haar promotie blijft Samara bij de Universiteit Leiden onderzoek doen naar romantische aantrekkingskracht. In de toekomst hoopt ze op een diverse deelnemerspoule, met bijvoorbeeld ook bi- en homoseksuele koppels, of mensen die zich niet met een gender identificeren. ‘Een grens binnen dit onderzoek is dat we uitsluitend heteroseksuele koppels hebben onderzocht. Dit geldt ook voor de deelnemers uit de meeste literatuur. Voor een deel is dit praktisch; het is iets moeilijker om genoeg niet-heteroseksuele koppels te vinden om betekenisvolle conclusies uit de data te trekken. Maar ik zou het geweldig vinden als we dit in de toekomst anders doen.'
Promotie volgen?
15 mei 10:00 - 10:45 uur • I Samara
How do we form romantic bonds?
Bekijk de livestream