Docent en studenten in actie: ‘Anton de Kom verdient een standbeeld in Den Haag’
Waarom heeft de Surinaamse verzetsheld en onafhankelijkheidsstrijder Anton de Kom geen herdenkingsplek in zijn voormalige woonplaats Den Haag, maar zijn er wel straten vernoemd naar koloniale kopstukken? De studenten van universitair docent Anne Marieke Van der Wal-Rémy zetten zich in voor de oprichting van een standbeeld.
‘In het eerste semester van 2020 had ik het met een groep African Studies-studenten over de relatie tussen de Tweede Wereldoorlog en dekolonisatie,’ vertelt Van der Wal-Rémy. ‘Veel Afrikaanse soldaten hebben in de oorlog gevochten voor koloniale machthebbers. Toen de oorlog was afgelopen, veranderde hun gevecht in een strijd tegen het imperialisme. De dekolonisatiebeweging kwam toen in een stroomversnelling. Voor mijn studenten was dat logisch: het gevecht tegen het ene onderdrukkende systeem mondde uit in verzet tegen het andere.’ Buiten de universiteit blijkt het verband tussen een mondiale strijd tegen fascisme en nazisme en de daaropvolgende strijd tegen imperialisme echter nauwelijks bekend. De studenten hebben het daarom met Van der Wal-Rémy over manieren om meer aandacht aan de geschiedenis van minderheidsgroepen te geven.
Niet weghalen, maar toevoegen
In eerste instantie blijft het bij een discussie in de collegezaal, maar dan wordt het zomer. Na de gewelddadige dood van George Floyd zijn overal ter wereld protesten tegen (institutioneel) racisme. Daarbij worden verschillende standbeelden van koloniale machthebbers van hun sokkel getrokken of beklad. Van der Wal-Rémy: ‘Toen laaide de discussie uit de collegezaal weer op. We zijn niet per se tegen de verwijdering van problematische standbeelden, maar we merkten dat de vernietiging veel negatieve emoties opriep. Mensen hadden het gevoel dat ze iets werd afgenomen. Wij wilden een positieve draai aan de situatie geven. Om iedereen in de samenleving mee te kunnen nemen in het verhaal wilden we ons niet focussen op wat zou moeten worden weggehaald, maar op wat zou moeten worden toegevoegd om het erfgoedlandschap inclusiever te maken.’
Al snel komt Anton de Kom in beeld. Tijdens de eerste lockdown had Van der Wal-Rémy een serie video’s gemaakt over herdenkingsplekken in Den Haag om haar online lessen wat te verlevendigen. Een daarvan nam ze op bij het voormalige woonhuis van De Kom. ‘Het viel me op dat daar niets te zien was. Er hing geen plaquette dat hij daar had gewoond, er was geen standbeeld. Wel waren alle straten eromheen vernoemd naar koloniale machthebbers. Heel ironisch.’
Standbeeld om bewustzijn te creëren
De studenten en Van der Wal-Rémy besluiten zich in te zetten voor een standbeeld van De Kom in Den Haag. Hij heeft weliswaar al een standbeeld in Amsterdam, maar in Den Haag heeft hij gewerkt en in het verzet gezeten. Gesteund door studenten Latin American Studies gaat het Africa Committee van studievereniging BASIS aan de slag. Er wordt een website gebouwd, een lezing georganiseerd en sinds deze week is er een officiële stichting om giften te kunnen accepteren en handtekeningen te verzamelen.
‘In de toekomst willen we bewustwordingscampagnes gaan voeren, bijvoorbeeld door meer lezingen te geven en video’s op te nemen,’ zegt Van der Wal-Rémy. ‘Daarnaast gaan we in gesprek met de gemeente Den Haag. We denken dat er nu momentum is. Sinds onze eerste discussie is Anton de Kom opgenomen in de canon van het geschiedenisonderwijs en heeft de Nederlandse overheid hem gerehabiliteerd. Als daar een standbeeld bij komt, kan zijn verhaal nog beter worden verteld. We zouden hem dan bijvoorbeeld kunnen opnemen in bestaande historische stadswandelingen.’