Universiteit Leiden

nl en

Lessen te leren van de corona crisis

Professor Bussemaker en professor Koenders trekken lessen uit de aanpak van de huidige corona crisis. In een blended gastcollege met zo’n 60 studenten in Wijnhaven en zo’n 250 online deelnemers gingen zij in gesprek onder leiding van Willemijn Aerdts. Het gastcollege vond op 25 mei plaats.

Op basis van onderzoek en hun persoonlijke ervaringen komen tot interessante conclusies. Bussemaker komt op basis van onderzoek in de zorg tot de conclusie dat het managen van de crisis top-down wordt uitgevoerd. Deze traditionele aanpak om de crisis het hoofd te bieden is succesvol maar tegelijkertijd was het ook bijzonder om te ontdekken dat veel goede ideeën op de werkvloer werden bedacht.

Veel aandacht in de zorg is uiteraard voor voorkomen van de verspreiding van het virus. Maar door de strenge maatregelen gingen er ook mensen eenzaam dood en dat had moeten voorkomen door ook te kijken naar niet alleen de medische aspecten van deze coronacrisis. In het begin was er dus te weinig aandacht voor de niet-gezondheidsaspecten van coronacrisis zoals de leefomstandigheden van bijvoorbeeld armlastige studenten die gedwongen vanuit huis moeizaam in staat waren om te studeren.

Koenders kijkt ook breder naar de impact van coronacrisis zijnde niet alleen een gezondheidscrisis. Naast veel doden wereldwijd hebben, door corona, circa 500 miljoen mensen hun baan verloren en zijn er ten opzichte van voor de crisis 130 miljoenen extra arme mensen.

Verder vertelt Koenders dat 80% van alle vaccinaties wordt gezet in een arm van iemand uit een rijk land en slechts 0,3% van de vaccinaties komt terecht bij iemand die in een arm land woont. Koenders geeft ook aan dat door de onvoorspelbaarheid van deze globale crisis we op andere terreinen ook twijfelen hoe te handelen. Bijvoorbeeld is globalisering eigenlijk wel een goed idee. De tegenstellingen in de wereld zijn ook groter geworden door corona. Immers woon je een sloppenwijk zonder goede gezondheidzorg dan is de impact van de crisis veel groter. Of kan je wel blijven werken of studeren omdat je toegang hebt tot een online wereld, dan kan je je nog wel ontwikkelen. Het verschil tussen arm en rijk is groter geworden. Koenders trekt een vergelijking naar een mogelijk aanstaande milieucrisis. Onze huidige wereldwijde corona crisis wordt vooral nationaal aangepakt. Terwijl iedereen er in de wereld mee te maken heeft en het zou goed zijn om te kijken hoe we een toekomstige crisis op een globale schaal zouden kunnen oppakken. Bussemaker onderstreept de noodzaak voor wereldwijde aanpak van deze crisis en voegt er toch ook nog aan toe dat in Nederland, in sommige achterstandswijken er geen vertrouwen is in de overheid en de gezondheidszorg waardoor het aantal gevaccineerden fors achterblijft bij het gemiddelde terwijl juist in die achterstandswijken de risico’s hoger zijn.

Een belangrijke les bij het aanpakken van toekomstige crisissen is ook dat we beter rekening moeten houden met alle mogelijke neveneffecten van een crisisaanpak en dat we, net als bij de coronacrisis, op het moment van besluitvorming we ook niet alle risico’s vooraf goed kunnen inschatten. Beleid zou toch ook ‘agile’ moeten worden ontwikkeld en instaat zijn om snel aan te passen aan veranderde omstandigheden. Koenders signaleert dat we de afgelopen jaren wereldwijk een hang hebben gehad naar nationalistische sentimenten terwijl we juist nu moeten proberen om globaal te zoeken naar oplossingen voor crisissen. Juist internationale samenwerking heeft een positief effect op individuele landen. Dat klinkt paradoxaal maar is het niet omdat bijvoorbeeld nu pas allemaal veilig zijn als iedereen in de wereld een vaccin heeft gekregen.

Zoals aangegeven zou er vanaf het begin van deze corona meer aandacht moeten zijn voor de niet-gezondheidszorg aspecten. Het OMT bijvoorbeeld had niet alleen moeten bestaan uit medici maar bijvoorbeeld ook uit sociologen en filosofen zodat er meer aandacht zou zijn voor alle elementen. De samenwerking tussen de politici en de onderzoekers had ook beter gemoeten. Veel politici vormden hun beleid om basis van fake-nieuws met zeer dramatische gevolgen. Dit had ook een enorme impact op het vertrouwen van burgers in het handelen van de overheid. Het is uiteraard van groot belang dat er vertrouwen is dat de overheid passende maatregelen neemt. In haar rol als staatssecretaris van volksgezondheid was Bussemaker begonnen met het inenten van meisjes tegen baarmoederhalskanker. De overheid stuurde een brief naar de ouders met een uitnodiging voor een inenting. Helaas was er veel fake-nieuws verspreid over deze inenting waardoor veel ouders besloten om hun dochter niet te laten inenten. De overheid heeft toen nagelaten om accuraat om te gaan met deze fake-nieuws. Ook bij huidige corona crisis is er veel tegenstrijdige berichtgeving met negatieve impact op het vertrouwen in het handelen van de overheid. Een betere samenwerking met het onderzoekveld kan helpen om het vertrouwen op peil te houden. Uiteraard moet je ook zogenaamde anti-vaxxers serious nemen en met hen in debat gaan en bij voorkeur zonder veel mediabereik. Koenders erkent dat in Mali het vertrouwen in de overheid heel laag was en dat de overheid ook in debat ging met hun tegenstanders om aan te voelen waar zij mee bezig waren.

Bussemaker onderstreept vervolgens nogmaals dat de overheid toegepast beleid moet maken en dat algemeen geldend beleid niet altijd zaligmakend is. Als voorbeeld geeft zij aan dat de 1,5 meter een effectieve regel is maar dat het in verzorgingshuizen beter was geweest als daar een andere norm was ingesteld. Dus maak beleid op basis van specifieke omstandigheden en leg dat uiteraard heel goed uit aan betrokkenen.  Zowel Koenders als Bussemaker zijn het eens dat er de ontwikkeling van vaccinaties beter in een publiek-private samenwerking constructie zou moeten, dan conform de huidige constructie. Sowieso wordt er veel publiek geld gestoken in de ontwikkeling van vaccins maar door de huidige patentenstructuur van de farmaceutische industrie is de verdeling van vaccins niet breed genoeg verspreid over alle landen.

Er zijn veel lessen die we kunnen leren van de huidige aanpak. Beide professoren zien dat er veel goed is gedaan maar ook dat we goed moeten analyseren wat we hebben gedaan en met een open mind kijken naar het managen van toekomstige crisissen van allerlei aard. 

Deze website maakt gebruik van cookies.  Meer informatie.