Digitalisering: negeren is geen optie meer
Jelena Prokic, universitair docent en onderzoeker bij het Leiden University Centre for Digital Humanities, gaat studenten voorbereiden op de uitdagingen en mogelijkheden van de digitale wereld. In september starten zes cursussen over onder meer statistiek en het digitaal doorzoeken van teksten. Daarvan gaat zij er twee geven. ‘Ik vind dat iedereen zelfverzekerd, creatief en kritisch zou moeten omgaan met digitale technologie.’
Door de grote explosie aan data, de opmars van snelle computers die veel rekenwerk kunnen verrichten en kunstmatige intelligentie wordt digitaal onderzoek steeds belangrijker. Alleen stellen de geesteswetenschappen zich er nog nederig in op, zegt Prokic. ‘Ook omdat we ons afvragen hoe onze data er precies uitzien. We willen mensen en hun geschiedenis begrijpen, maar kunnen computers dat ook?’
Van statistiek tot een introductie in experimenteel onderzoek
Volgens Prokic kan dat zeker. Ze geeft straks een statistiekvak, maar leert haar studenten ook hoe teksten digitaal doorzocht kunnen worden en hoe de data daarvan geanalyseerd moeten worden. De vakken bestaan onder meer uit een introductie in experimenteel onderzoek, digitale analyse van tekst en data, en visuele storytelling. ‘Digitaal is overal’, vertelt Prokic. ‘Iedereen zou bijvoorbeeld kennis moeten nemen van digitale media en hoe die onze maatschappij beïnvloeden.’ Daarnaast komt programmeren aan bod. ‘We slaan grote hoeveelheden data digitaal op. Om die te analyseren, moet je ook kunnen programmeren.’
De vakken, die tot dusver in het curriculum van de geesteswetenschappen ontbraken, worden faculteitsbreed aangeboden. ‘We moeten studenten voorbereiden op de arbeidsmarkt. Studenten zeggen dat ze bang zijn voor statistiek en een geesteswetenschappenstudie hebben gekozen omdat ze wiskunde niet snappen. Nee, jij kunt het ook. Het is alleen een andere manier om data te presenteren’, zegt Prokic.
Digitale landkaart met alle plekken die James Joyce bezoekt
Daarnaast onthouden studenten volgens Prokic de materie beter als ze er iets mee gedaan hebben, zoals het genereren van een kaart met alle plaatsnamen van plekken die de Ierse schrijver James Joyce bezoekt in zijn boeken. Hoewel de algoritmes nog niet heilig zijn en er soms nog details missen, zijn de mogelijkheden eindeloos, zegt ze. ‘Nog niet iedereen in de geesteswetenschappen is zich hiervan bewust. Deze nieuwe manier van onderwijs en onderzoek vervangt de oude ook niet, maar verrijkt deze.’
Machine learning voor taalonderzoek
Zelf geeft ze het goede voorbeeld door machine learning te gebruiken in haar onderzoek naar taalvariatie, zoals dialecten. Met deze vorm van kunstmatige intelligentie worden systemen gebouwd om van verwerkte data te kunnen leren.
Ook werkte ze al mee aan data-onderzoek naar cyberpesten op Twitter, onderdeel van een onderzoek van cognitief neurowetenschapper Henk van Steenbergen van de faculteit Sociale Wetenschappen. Met behulp van de universitaire supercomputer ALICE werd het doorzoeken van miljoenen tweets makkelijk. ‘Je kunt met algoritmes de zogenoemde sentimenten onderzoeken, dus of een tweet positief of negatief is. Dat zou niet met de hand gaan.’
Wapenen tegen cyberaanvallen
Ook met het oog op het toenemende aantal cyberaanvallen, zoals op grote bedrijven en infrastructuur, vindt Prokic dat mensen dit soort technologie moeten leren gebruiken. ‘Dan weten we hoe we ons er tegen moeten wapenen. We zitten nu eenmaal in het digitale tijdperk. We moeten leren hoe we daarmee omgaan, anders tellen we niet meer mee.’
In het eerste semester worden de volgende vakken gegeven: Digital Media, Culture, and Society, Statistics for the Humanities (Statistics I), Introduction to Experimental Research for the Humanities. In het tweede semester is het mogelijk om de volgende vakken te volgen: Digital Text and Data Analysis, Digital Data Analysis (Statistics II), Visual Storytelling for the Humanities.