Een (levens)lange gevangenisstraf: wie is de mens daarachter?
Masterstudenten Criminologie gaan tijdens een college van het vak Uitzonderlijk Geweld in gesprek met (ex-)gedetineerde personen.
Hoe is het om na een lange straf terug te keren in de maatschappij? Was de opgelegde straf rechtvaardig voor het gepleegde feit? Voelt een lange straf als uitzichtloos? Hoe besteed u uw dag en geeft u daar betekenis aan? Stelt dat u 24 uur buiten de gevangenis mag besteden, wat zou u doen?
Een greep uit de vragen die studenten in de Master Forensische Criminologie hadden ingestuurd om te kunnen stellen aan de twee personen die te gast waren in één van de colleges van het vak Uitzonderlijk Geweld.
Een van hen was weer vrij na een lange detentie, de andere zit nog steeds in de gevangenis voor een levenslange straf. Het vak Uitzonderlijk Geweld van criminologie docenten Jennifer Doekhie, Fallon Cooper & Roosmarijn van Es behandelt trends en prevalentie, theoretische verklaringen voor levensdelicten en gaat over de opsporing, vervolging, en berechting van personen die verdacht worden van moord of doodslag. Volgens de docenten leren studenten normaal gesproken veel over verdachten, gedetineerden, ‘criminelen’, maar weinig over de mens achter het delict. Wat gebeurt er met personen die berecht worden tot een (levens)lange straf in detentie voor een levensdelict? Wie zijn ze? Hoe ervaren ze hun detentie? En hoe keer je terug in de maatschappij na een lange detentie?
“Via een livestream vanuit de gevangenis kregen we de kans om te spreken met iemand die momenteel een levenslange gevangenisstraf uitzit”, vertelt studente Carmen Balendonck. “Hij is in de gevangenis onder andere betrokken bij het re-integratiecentrum en heeft ervaring met werken met studenten. De tweede spreker kon fysiek in de zaal aanwezig zijn, omdat hij zijn lange straf uitgezeten heeft. Hij was al bekend met de docenten, vanwege het uitwisselingsprogramma ‘Leren achter Tralies’.”
Het perspectief van een ander horen is volgens docente Jennifer Doekhie belangrijk om tot verschillende inzichten te komen rondom complexe onderwerpen als bestraffing, resocialisatie en de rol van de maatschappij versus die van het individu. “Zeker als de ander tot een groep behoort die we in de studie Criminologie voornamelijk bestuderen en proberen te begrijpen, maar waar studenten eigenlijk nooit zelf mee in gesprek gaan.” Student Carmen: “We konden vragen hoe zij zelf keken naar de straf die is opgelegd. Het was interessant om te horen een van hen zijn straf te laag vond, dit is iets waar je als buitenstaander niet snel over nadenkt.”
Ook voor de gastsprekers zelf was het een bijzondere ervaring om in gesprek te gaan met studenten. Bram, die inmiddels een lange detentie achter zich heeft gelaten: “Ik vond het spannender dan verwacht, maar dat helpt mij ook weer verder. Een bijdrage leveren aan onderwijs is het mooiste dat er is, in welke vorm dan ook. De studenten hadden goede vragen opgesteld, dat deed mij deugd.. Door de interactie en vragen ontstaat de mogelijkheid om dingen uit een ander perspectief te zien (zowel voor de studenten als voor ons) en komen dingen aan bod die in geen enkele syllabus of boek te vinden zijn. Het heeft een grote indruk op mij achter gelaten.”
Studente Carmen vertelt verder dat het een mooie kans was om de persoonlijke verhalen over een tijd in de gevangenis te horen en over de vriendschap die tussen de twee is ontstaan. “We hebben het bijvoorbeeld gehad over de pijn die aanwezig is: de een moest de ander letterlijk in de gevangenis achterlaten. We hebben het ook gehad over de betekenis van een levenslange straf; zou een straf niet ooit moeten ophouden? Het was voor ons allemaal een goede les om de verhalen eens van de andere kant te horen. Ik denk dat dit belangrijk is, omdat wíj straks degene zijn die over dit soort zaken gaan beslissen, terwijl we vaak weinig ervaring hebben met hoe het écht is.”
Tekst: Carmen Balendonck, Bram & Jennifer Doekhie