Herdenkingsjaar afschaffing slavernij van start
Het jaar 2023 is belangrijk voor de Universiteit Leiden, haar studenten en medewerkers, en voor Nederland in het algemeen. Op 1 juli, Keti Koti, is het namelijk precies 160 jaar geleden dat de slavernij officieel werd afgeschaft in Suriname en het Caraïbisch deel van het Koninkrijk der Nederlanden, en 150 jaar geleden dat de dwangarbeid in Suriname verdween. Het komend jaar kan onze universitaire gemeenschap door middel van onderzoek, onderwijs en andere activiteiten uitgebreid stil staan bij de slavernijgeschiedenis.
Zo zijn er bijvoorbeeld twee publieksavonden over het slavernijverleden van de universiteit, en we organiseren met de gemeente Leiden een zogenoemde Keti Koti-tafel, waar medewerkers, studenten, bestuurders en bewoners met elkaar in gesprek kunnen gaan. In samenwerking met museum De Lakenhal realiseert de universiteit ook een tentoonstelling over schrijver, activist en verzetsstrijder Anton de Kom en de Leidse Surinaamse Studenten Unie. De Universitaire Bibliotheken (UBL) biedt een brede reeks aan activiteiten, waaronder een leeslijst, podcasts en boekensalons waarmee je je in dit onderwerp kunt verdiepen.
Veel expertise
Er is veel expertise binnen de universiteit over het koloniale en slavernijverleden van Nederland. Zo heeft onderzoeker Karwan Fatah-Black recent onderzoeksresultaten gepubliceerd over de slavernijgeschiedenis van de provincie Zuid Holland. Samen met Gert Oostindie heeft Fatah-Black ook het boekje Sporen van het Slavernijverleden in Leiden geschreven dat een eerste schets biedt van de relatie tussen het slavernijverleden, de stad en de universiteit. Dit is kennis die ook in vorm van een rondleiding gevolgd kan worden. Vragen die hier aan bod komen zijn onder andere: hoe ging onze wetenschappelijke gemeenschap om met een systeem dat mensen van hun vrijheid beroofde? Welke rol heeft ons onderwijs gespeeld in kolonialisme en slavernij? En wat was de rol van onze studenten, wetenschappers, en bestuurders in deze geschiedenis?
Slavernij en andere vormen van dwangarbeid kwamen ook voor Aziatische gebieden en gebieden in de Indische Oceaan die in de 17e tot 20e eeuw onder Nederlands bewind stonden. Hieronder vallen onder meer het huidige Indonesie, Zuid-Afrika en Sri Lanka. In de laatste twee gevallen werd de Nederlandse koloniale slavernij afgeschaft in 1834 en 1844, decennia nadat Nederlanders waren verdreven door de Britten. Het onderzoek van de Leidse onderzoekers Alicia Schrikker en Nira Wickramasinghe biedt hierover belangrijke inzichten. Via de master Colonial and Global History krijgen onze studenten de mogelijkheid om zich verder in deze geschiedenis te verdiepen.
Gevolgen voor de hedendaagse samenleving
Op institutioneel niveau is de invloed van de koloniale tijd ook terug te zien in het ontstaan van opleidingen als regiostudies, antropologie, bestuurskunde en archeologie, en collecties van manuscripten en objecten. Op individueel niveau is er behoefte aan reflectie over de aannames, verwachtingen en onbewuste vooroordelen die ons beeld van elkaar en omgangsvormen ook vandaag nog kunnen bepalen. Het herdenkingsjaar is een belangrijk moment om niet alleen kennis op te doen over het slavernijverleden en de ervaringen van tot slaaf gemaakten, maar ook om de naslepen daarvan bespreekbaar te maken.
Eigen verleden onder de loep
Het college van bestuur van de universiteit vindt dat de tijd is aangebroken om de eigen rol in het koloniale en slavernijverleden van Nederland onder de loep te nemen. Eerder dit jaar werd bekend dat het college opdracht heeft gegeven voor een onderzoek naar de rol die de universiteit, studenten en haar medewerkers in het Nederlandse koloniale en slavernijverleden hebben gespeeld. ‘Als onderwijs- en onderzoeksinstelling hebben wij een verantwoordelijkheid in het bevorderen van kennis en kritische reflectie over deze geschiedenis, en onze eigen rol hierin’, zei collegevoorzitter Annetje Ottow onlangs in een interview. Op basis van de uitkomsten van dit vooronderzoek zullen mogelijke verdere onderzoeken besproken worden.
Volgende stappen
De universiteit wil dus kritisch kijken naar zowel haar eigen verleden als het heden. Denk bij dit laatste punt aan het zichtbaar maken en bestrijden van denkbeelden en omgangsvormen die tot uitsluiting kunnen leiden. Uitsluiting op basis van uiterlijk, culturele of etnische achtergrond in de leer- en werkomgeving wordt zeer serieus genomen. De universitaire gemeenschap heeft nog stappen te zetten in het realiseren van een veilige, diverse en inclusieve leer- en werkomgeving die voor iedereen ruimte biedt om zichzelf te zijn. Het herdenkingsjaar biedt gelegenheid om de volgende stappen te zetten, zodat deze wensen leiden tot tastbare resultaten.
Illustratie: Zenzy Blindeling