Welke rol hebben lobbyisten in onze democratie? Kom naar de Nacht van de Lobbyist
Tijdens de Nacht van de Lobbyist op 18 januari komen wetenschap en praktijk over lobbyen bij elkaar. Belangenbehartigers, beleidsmakers, journalisten en wetenschappers delen kennis en nieuwe inzichten.
De Nacht van de Lobbyist wordt elk jaar georganiseerd door Universiteit Leiden en de Public Affairs Academie. Keynote spreker is dit jaar oud-Tweede Kamerlid Renske Leijten, die zal ingaan op wat de belangenbehartiging kan leren van het toeslagenschandaal. Daarnaast spreken onder andere Caelesta Braun, hoogleraar Openbaar Bestuur en Maatschappelijke Democratie en Rowie Stolk, universitair docent staats- en bestuursrecht.
Rowie Stolk: kom op voor kinderen
Stolk onderzoekt de mate waarin belangenorganisaties, kwetsbare groepen en stemloze belangen toegang hebben tot de rechter. Zij zal tijdens de Nacht van de Lobbyist spreken over kinderrechten als fundament voor beleid.
Wat ga je vertellen en wat wil je dat mensen meenemen van jouw verhaal?
‘Kinderen vormen een kwetsbare groep. Zonder stemrecht dreigt hun belang in politieke besluitvormingsprocessen ondervertegenwoordigd te blijven. En dat terwijl kwesties als armoede, lerarentekorten en wachtlijsten in de jeugdzorg rechtstreeks raken aan kinderbelangen. Het is daarom des te belangrijker dat belangenorganisaties die opkomen voor kinderrechten effectief toegang hebben tot de rechter. Zo voerden organisaties als Defence for Children en Vluchtelingenwerk rechtszaken over het afsluiten van drinkwater op adressen met kinderen, de privacy van minderjarigen op TikTok, en de kwaliteit van asielnoodopvang. Op die manier kan de toegang van belangenorganisaties tot de rechter in ieder geval gedeeltelijk compenseren voor ongelijke toegang tot de politiek.’
Zou je kunnen stellen dat belangenorganisaties via het aanspannen van rechtszaken ook lobbyen?
‘In hun strategieën voor belangenbehartiging beperken belangenorganisaties zich niet tot de politieke arena, maar betreden zij ook steeds vaker de juridische arena. Via het aanspannen van rechtszaken kunnen belangenorganisaties de rechter inzetten als forum voor politieke, maatschappelijke of juridische verandering. Net als in hun ‘traditionele’ lobby kunnen belangenorganisaties via rechtszaken proberen publiek beleid te beïnvloeden, bijvoorbeeld door in te zetten op partij-overstijgende implicaties en toekomstige verandering. Procedures als de klimaatzaak van Urgenda, de asielopvangzaak van Vluchtelingenwerk, en de stikstofzaken van Mobilisation for the Environment illustreren dat succesvolle rechtszaken politieke impasses kunnen doorbreken en zo de overheid aanzetten tot actie.’
Caelesta Braun: betere verbinding tussen overheid en samenleving
Braun houdt zich bezig met belangenbehartiging, publieke besluitvorming en toezicht en onderzoekt hoe de maatschappelijke democratie zich verhoudt tot het publieke besluitvormingsproces. Haar belangrijkste drijfveer daarbij is om een bijdrage te leveren aan een betere verbinding tussen de overheid en de samenleving.
Wat ga je vertellen en wat wil je dat mensen meenemen van jouw verhaal?
‘Samen met Albert Jan Kruiter van het instituut Publieke Waarden heb ik een deelsessie over ongekende belangen in de uitvoering. We gaan in op de vraag welke uitdagingen burgers en burgerinitiatieven ervaren die minder bekend zijn met de overheid en vaak beperkte middelen hebben om toch hun belang zichtbaar te maken. We willen mensen vooral vanuit het perspectief van belangenbehartiging laten nadenken over hoe je de stem van die groepen beter kan laten horen. En dat dit niet alleen een morele kwestie is. Maar ook, of juist vaak, gaat om concrete handvaten te bieden om hun situatie en belang zichtbaar te maken.’
De term ‘lobbyist’ heeft voor veel mensen een negatieve connotatie, maar er wordt ook gelobbyd voor het maatschappelijk belang. Heb jij een voorbeeld van hoe er succesvol gelobbyd is door een maatschappelijke organisatie?
‘Wat je als een succesvolle en goede lobby beschouwt is vaak betrekkelijk en meestal vanuit een normatief standpunt bekeken. Je kunt bijvoorbeeld zeggen dat de ‘rookvrijlobby’ heel succesvol is geweest om met een coalitie van partijen de openbare ruimten rookvrij te maken. Tegelijkertijd is dit succes ook betrekkelijk, want het heeft decennia gekost terwijl de gezondheidsschade van roken al heel lang evident was. Daarnaast is het percentage jongeren dat nu aan het vapen is, schrikbarend hoog. Terwijl het toch algemeen bekend is dat vapen een vervangingsstrategie is van de tabakslobby. Dit laat denk ik zien dat een lobby voor het algemene belang nooit vanzelfsprekend is.’
Afbeelding: Nacht van de Lobbyist