De wortel of de stok: wat motiveert beter om meer te bewegen?
Gratis naar de bios of met een tracker stappen tellen op kosten van je zorgverzekeraar. Sommige verzekeraars bieden beloningen om gezond gedrag te stimuleren. Maar werkt de dreiging van verlies zoals een borg niet beter? En hoe denken patiënten daarover? Dat onderzocht promovendus David de Buisonjé.
Overgewicht, een hoge bloeddruk of diabetes: veel gezondheidsklachten zijn mede het gevolg van een ongezonde levensstijl. Diverse verzekeraars proberen met financiële prikkels hun cliënten meer te laten bewegen. ‘Zo’n financiële beloning is een soort wortel die wordt voorgehouden’, stelt psycholoog David de Buisonjé. ‘Dat kan helpen om ander gedrag in gang te zetten, maar er is weinig bewijs dat mensen dat gedrag volhouden als de beloning wegvalt.’
App met stappenteller
Daarom onderzocht de promovendus of een depositocontract – dat streefdoelen koppelt aan een borgsom – motiveert om meer te bewegen. Hij bouwde een app met een stappenteller en liet in een veldexperiment 97 vrijwillige deelnemers tien euro inleggen (een stok) of juist 10 euro verdienen (een wortel). Afhankelijk van iemands gebruikelijke gemiddelde moest deze dagelijks 20% meer stappen zetten. Deelnemers die geld inlegden kregen te horen dat ze alleen hun geld terugkregen als ze hun doel behaalden.
Meer afhakers
De betalende deelnemers bleken slechts in 62% van de gevallen ook daadwerkelijk mee te doen aan deze stappentellende interventie (in vergelijking met 100% van de mensen die een beloning konden verdienen). In tegenstelling tot zijn verwachting waren depositocontracten dus niet effectiever dan beloningen. ‘Deze eerste studie was vooral een proof of concept, en onder andere door de afhakers hadden wij niet voldoende deelnemers om de verschillen tussen wortels en stokken goed te toetsen.’
'De stok kan grote effecten hebben op gedragsverandering, maar pas op met toepassing bij kwetsbare groepen'
Inzet verdubbeld terugverdienen
In een tweede experiment met 137 andere deelnemers onderzocht De Buisonjé hoe depositocontracten aantrekkelijker kunnen worden. Zo combineerde hij de stok ditmaal met een wortel: een verdubbeling van de eigen inzet na behalen van het doel. Daarnaast konden deelnemers zelf de hoogte van hun inzet bepalen. Beide opties zorgden ervoor dat meer mensen deelnamen met klinkende cijfers: gemiddeld 60% meer stappen. Uiteindelijk kregen alle proefpersonen, zonder dit vooraf te weten, hun geld terug.
Winnaars en verliezers
In de VS zijn dit soort constructies in gezondheidapps al veel gebruikelijker. Ter vergelijking analyseerde De Buisonjé de effecten van de commerciële app StepBet. Ruim 70.000 deelnemers deden mee aan een challenge van zes weken. Ze stortten vooraf 40 dollar die ze konden terugkrijgen, plus een bonus. Bijna driekwart bleek succesvol. Dat bleken vaker mannen te zijn en challenges waren effectiever als een voornemen voor het nieuwe jaar. De winnaars verhoogden hun stappenaantal met gemiddeld 44% maar de verliezers verlaagden hun aantal met ruim 5%. Voor deze deelnemers werkt zo’n challenge mogelijk averechts, aldus De Buisonjé. ‘Er is meer onderzoek nodig naar omgaan met tegenslagen en wat dat doet met motivatie.’
Symposium
Op 28 februari organiseert David de Buisonjé met collega's het symposium Belonen van gezondheidsgedrag. Aanmelden is nog mogelijk.
Patiënten met hart- en vaatziekten
Leefstijlverandering is extra urgent bij mensen met hart- en vaatziekten. Is de inzet van financiële prikkels, al is deelname vrijwillig, ook voor hen wenselijk? De Buisonjé peilde dat via een enquête met patiënten met hart- en vaatziekten en interviews met zorgverleners. ‘Respondenten gaven aan wel een stok nodig te hebben, maar slechts een klein deel vond depositocontracten een geschikt instrument om meer te bewegen. Dat bleken vooral jongere deelnemers te zijn.’ Hij concludeert: ‘De stok is een prima instrument en kan grote effecten hebben op gedragsverandering, maar pas op met toepassing bij kwetsbare groepen zoals patiënten met hart- en vaatziekten of mensen met geldzorgen.’
Tekst: Linda van Putten