Column: Kabinetsformatie 'terug bij af'?
Direct na de vorige fase in de kabinetsformatie werd het wijd en zijd geroepen: het is mislukt, wij zijn weer terug bij af. Voor de partijen die niet bij die formatiefase waren betrokken, is dat een begrijpelijke debat-truc. Door dat zo te zeggen, wordt geïmpliceerd dat de onderhandelende partijen onverantwoordelijk hebben gehandeld en dat die tijd is verspild. Met verwijten strooien is helaas van oudsher een Nederlands politiek gezelschapsspel.
Een column van Rob Visser
Klakkeloos napraten
Minder begrijpelijk is dat zovelen dat klakkeloos napraten. Dat miskent volledig de dynamiek van een politiek proces en zeker van een formatieproces. De vorige fase van de kabinetsformatie is niet mislukt en evenmin zijn wij terug bij af.
De opdracht voor die fase was beperkt tot het onderzoeken of er voldoende basis was om tot onderhandelingen over de totstandkoming van een kabinet te komen. Die opdracht is uitgevoerd. De conclusie is dat die mogelijkheid er op dat moment niet was. Dat is een constatering van een momentopname, een tijdgebonden vaststelling.
'Formeren is faseren en elimineren, een wijze uitspraak van Tjeenk Willink.'
Stellingnames zelden een eindbod
Maar daarmee is het proces niet terug bij af. Integendeel. De vorige fase heeft politiek relevante feiten opgeleverd. Standpunten zijn duidelijker geworden en op sommige punten ook genuanceerd. Stellingnames uit de verkiezingscampagne en direct na de verkiezingsuitslag zijn startposities, maar zelden een eindbod. Er zijn ook grenzen getrokken die eerder niet zo helder waren. Dat zijn evenzovele betekenisvolle factoren voor het vervolg van het proces. Dat proces kost tijd, maar daarmee is de formatie niet mislukt. Formeren is faseren en elimineren, is een wijze uitspraak van meervoudig informateur Tjeenk Willink.
Oorlog in Oekraïne
Ondertussen doet ook de tijd zijn werk. De rest van de wereld staat niet stil. Externe factoren hebben directe betekenis voor een formatie. Dat geldt niet alleen voor nationale ontwikkelingen, maar ook voor internationale gebeurtenissen. Er is in de afgelopen tijd veel gebeurd dat van invloed kan en waarschijnlijk ook zal en moet zijn op de vorming van een nieuw kabinet. De geopolitieke ontwikkelingen dringen zich steeds meer op. De oorlog in de Oekraïne, hardnekkiger en langduriger dan eerst gedacht en daarmee samenhangend de relatie met het Rusland van Poetin, de situatie in het Midden-Oosten die veel breder en groter is dan alleen de Gazastrook, de Amerikaanse presidentsverkiezingen en de toekomst en stabiliteit van de NAVO zijn daarvan duidelijke voorbeelden.
Arrogantie en hooghartigheid
Laten wij stoppen met elkaar dingen aanpraten en doen alsof wij in een doodlopende weg zijn beland. Laten wij stoppen met roepen dat 'het volk' alleen maar wil dat er zo snel mogelijk een kabinet komt. Daargelaten of er wel een eenduidige volkswil is, is zo’n beroep op “het volk” of 'de kiezer' vooral een teken van arrogantie en hooghartigheid. Als 'het volk' al iets wil, is dat er een stabiel en betrouwbaar kabinet komt. Het is hier al vaker gezegd, dat kost tijd en vereist een zorgvuldig proces. De verkiezingsuitslag verandert niet, maar de politieke situatie en dynamiek wel. De totstandkoming van een kabinet heeft zijn eigen tijd nodig.
Meer informatie over de Academie voor de Rechtsstaat
De Academie voor de Rechtsstaat is een nieuwe leergang van het Centre for Professional Learning.
Meer weten over de Academie voor de Rechtsstaat?