‘Amerikaanse’ Black Powerbeweging was ook in het Nederlands Koninkrijk actief
Wie Black Powerbeweging hoort zal in eerste instantie denken aan de Verenigde Staten. Toch blijken er in de jaren ‘60 en ‘70 in het Nederlands Koninkrijk ook Black Powergroeperingen geweest te zijn, ontdekte promovendus Debby Esmeé de Vlugt.
‘Het is volgens mij de droom van iedere historicus om een geschiedenis te schrijven die nog niemand geschreven heeft’, vertelt De Vlugt over haar onderzoek. Als student Amerikanistiek raakte ze geïntrigeerd door de Black Powerbeweging in de Verenigde Staten. Na die studie ging ze op zoek naar een soortgelijke (nog niet gedocumenteerde) Nederlandse beweging en die bleek er te zijn: in Suriname, op Curaçao en in Nederland zelf waren personen en groeperingen die zich verbonden voelden aan Black Power, soms zelfs met een directe link met de beweging in Amerika.
Cyriel Karg
Cyriel Karg bijvoorbeeld. Geboren in Suriname, in dienst geweest bij de Nederlandse marine tijdens de Tweede Wereldoorlog en daarna verhuisd naar New York. Daar werkte hij als journalist voor de zwarte krant Amsterdam News. Ook sloot hij zich aan bij de NAACP, de grootste zwarte burgerrechtenorganisatie van de twintigste eeuw. Voor de liefde verhuisde hij terug naar Suriname, waar hij jaren later medeoprichter en leider werd van de Surinaamse Black Powergroep Afro Sranan.
Zijn eigen ervaringen, bijvoorbeeld bij de Nederlandse marine, gebruikte hij in zijn activisme, vertelt De Vlugt. Ondanks zijn terugkeer naar Suriname bleef de band met Amerikaanse gelijkgestemden sterk. ‘In 1970 bezocht hij een Black Powercongres in Atlanta en sprak hij voor zo’n 3000 activisten uit Amerika, Afrika en de Caraïben over de situatie in het Nederlands Koninkrijk. Ook had hij contact met Nation of Islam, de groep waar Malcolm X lid van was geweest, en Republic of New Africa, een zwarte nationalistische organisatie in de Verenigde Staten. Karg was in die zin de belichaming van de connectie tussen de Black Powerbeweging in Amerika en die in het koninkrijk.’
Antikoloniaal
Ondanks de connectie verschilden de Black Powergroeperingen in het Nederlands Koninkrijk van die in de Verenigde Staten. Zo legden de organisaties in het koninkrijk veel meer nadruk op het antikoloniaal sentiment in tegenstelling tot de beweging in de VS, vertelt de promovendus. Maar ook binnen het koninkrijk waren er verschillen.
Verschillen Suriname, Curaçao en Nederland
‘In Suriname werd Black Power vaak gezien als een tegenreactie van de Afrikaanse bevolking op de toenemende macht van Hindostanen in de Surinaamse politiek. In het begin probeerde Afro-Sranan duidelijk te maken dat ze tegen het Nederlands imperialisme en niet de Hindostaanse macht was, maar later kwam de focus toch meer te liggen op Afrikaanse solidariteit. Op Curaçao, waar een witte en joodse elite aan de macht was, gebruikte Black Power juist meer de raciale tegenstelling zoals deze ook in Amerika bestond.’ In Nederland kwam het Black Poweractivisme weer meer van witte groeperingen die zich solidair opstelden met de Afro-Amerikaanse beweging.
Voor haar onderzoek heeft De Vlugt ‘duizenden’ documenten in archieven gelezen. ‘Niet wetende of die relevant zouden zijn voor mijn onderzoek’, vertelt ze. ‘Omdat er nog geen onderzoek gedaan was naar de ‘Nederlandse’ Black Powerbeweging moest ik vaak een gokje wagen en kijken of het iets opleverde.’ Om meer te weten te komen over Cyriel Karg vloog ze naar Suriname waar ze sprak met zijn zoon Luciën. ‘Hij gaf me toegang tot de persoonlijke archieven van zijn vader en wist in detail over zijn leven te vertellen, dat is heel waardevol geweest.’
Zelf ziet ze haar onderzoek niet als een definitieve geschiedenis maar als een eerste aanzet tot meer. ‘Hoewel ik denk dat er nog meer onderzoek naar de Black Powerbeweging gedaan kan worden ben ik wel blij dat ik dit verhaal heb kunnen vertellen. In de literatuur was het niet aanwezig, tot nu.’
Debby Esmeé de Vlugt is inmiddels werkzaam bij de Universiteit Utrecht. Zij promoveert op 8 mei op haar proefschrift A New Feeling of Unity: Decolonial Black Power in the Dutch Atlantic (1968-1973).
Tekst: Tim Senden
Hoofdfoto: Elbert Howard, medeoprichter van de Amerikaanse Black Panther Party, geeft in 1970 een een lezing in de Mozes en Aäronkerk in Amsterdam / Nationaal Archief / CCO