Hoogleraar Kinderrechten luidt noodklok: ‘Wereldwijde crises treffen kinderen het hardst’
Door klimaatverandering, oorlogen en de gevolgen van de coronapandemie verslechtert wereldwijd het welzijn van kinderen. In haar oratie wijst Ann Skelton, hoogleraar Kinderrechten in een duurzame wereld, op de desastreuze effecten van meerdere crises die op elkaar inwerken.
Aan het begin van het interview verontschuldigt Skelton zich: ‘Ik wou dat ik een lichtere boodschap had, maar dat is helaas niet mogelijk.’ Behalve hoogleraar is ze voorzitter van het Kinderrechtencomité van de Verenigde Naties dat moet toezien op de naleving van verdragen.
Oorlogen en armoede zijn helaas van alle tijden. Wat is er anders dan voorgaande jaren?
‘Er is een toename van zware oorlogen en conflicten en er is een toename van extreme omstandigheden zoals de coronapandemie en klimaatverandering die samenkomen in een soort perfect storm. Daarom is deze polycrisis zo moeilijk te bestrijden. Het leek een tijd lang juist beter te gaan en meer landen waren op weg om armoede onder kinderen te reduceren. Maar door covid kwam er stilstand en in sommige landen achteruitgang. Veel staten konden hun sustainable development goals (VN-afspraken voor een duurzame ontwikkeling, red.) niet meer halen en geven sindsdien ook minder prioriteit aan kinderrechten.’
Kunt u een voorbeeld geven hoe crises op elkaar inwerken?
‘Veel gezinnen zijn al heel arm, worden door oorlog en conflicten gedwongen om hun huis te verlaten en komen dan in een gebied waar ze te maken krijgen met extreme weersomstandigheden door klimaatverandering. Dat is bijvoorbeeld het geval in Sudan dat kampt met extreme droogte waardoor hongersnood dreigt en 4 miljoen kinderen op de vlucht zijn door gewapende conflicten. Hierdoor hebben kinderen vaak lange tijd geen medische zorg en onderwijs. Terwijl elk jaar van je kinderleven zo belangrijk is voor je ontwikkeling. Als je geen onderwijs hebt en ondervoed bent, beïnvloedt dat ook nog eens de ontwikkeling van je hersenen.’
'Het leek een tijd lang beter te gaan, maar door covid kwam er stilstand en in sommige landen achteruitgang'
In uw publicaties wijst u op schokkende cijfers: naar schatting 1 op de 20 kinderen lijdt direct onder oorlog en conflicten en 1 op de 6 leeft in extreme armoede.
‘Ja, dat zijn onvoorstelbare aantallen. Een ander afschuwelijk getal: in Gaza verliezen gemiddeld tien kinderen per dag één of meerdere ledematen door de oorlog en het merendeel van de dodelijke slachtoffers daar zijn kinderen. In oorlogen worden meestal vooral de mannen gedood – hetgeen natuurlijk net zo goed verschrikkelijk is –maar dat verwachten we meer dan de dood van kinderen en dat is nu de realiteit in Gaza.’
Daarnaast signaleert u een internationale opleving van conservatieve waarden. Hoe beïnvloedt dat kinderen?
‘We zien in VN-verband dat veel staten de rechten van families benadrukken en minder specifiek de rechten van kinderen. In het VN-Kinderrechtenverdrag is afgesproken dat kinderen in toenemende mate recht hebben op een zekere autonomie en kansen op ontwikkeling naarmate ze ouder worden. Maar in veel landen – van Rusland tot de Verenigde Staten – is bijvoorbeeld sprake van regressie als het gaat om seksuele voorlichting op scholen. Dat zou volgens deze landen vooral weer een privézaak van families moeten zijn.’
U bent voorzitter van het VN-Kinderrechtencomité. Waarom is het zo moeilijk om naleving van rechten af te dwingen?
‘De VN heeft maar beperkte macht en het systeem van verdragsorganen dat toezicht moet houden op naleving staat onder druk. De lidstaten moeten het VN-systeem financieren maar lang niet elke staat betaalt de contributie. Hierdoor kunnen bijvoorbeeld verdragsorganen zoals de onze niet optimaal functioneren. Door geldtekort kunnen we binnenkort in plaats van vier weken maar drie weken samenkomen met de leden. We verliezen dus tijd en aandacht voor kinderrechten.
‘In mijn oratie wijs ik op de grote vraag wat dit allemaal betekent voor de macht van internationaal recht en de organen die zich ermee bezighouden. Ik gooi zeker niet de handdoek in de ring, maar we moeten wel allemaal dapper genoeg zijn om uit ons business as usual-model te stappen en te kiezen voor een holistischer aanpak. Laten we veel meer opereren vanuit het besef dat we allemaal bij dezelfde planeet horen en met elkaar zijn verbonden. Gelukkig zijn er ook positieve ontwikkelingen zoals doorbraken in het internationaal recht dankzij rechtszaken van jonge klimaatactivisten.’
Wat kunnen wetenschappers doen?
‘Dit zijn te grote thema’s om individueel of met een klein groepje op te pakken. Daarom wil ik ook de Leidse universitaire gemeenschap en daarbuiten uitnodigen om mee te denken hoe we samen kunnen bijdragen aan het bestrijden van de grote problemen van deze tijd en hoe kinderrechten beter beschermd kunnen worden.’
Oratie op 12 April: International children’s rights in polycrisis: Interconnected pathways to social justice and a sustainable future
Tekst: Linda van Putten
Foto: Vluchtelingenkamp in Irak/Anmarrfaat