Drie NWO Open Competitie-subsidies voor Leidse wetenschappers
Slimme medicijndragers, ongelijke uitdijing van het heelal en zonne-energieopslag in moleculen. Dat zijn de onderwerpen van drie toegekende NWO-XS-subsidies aan onderzoekers van de Faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen.
Peptocarriers: een veelzijdige aanpak om medicijnen beter in cellen te krijgen
Joachim van Guyse - LACDR
Peptidetherapieën combineren de precisie van biologische medicijnen met de flexibiliteit van kleinere moleculen. Daardoor kunnen ze krachtige behandelingen bieden met weinig bijwerkingen. Toch worden de meeste peptiden die nu op de markt zijn alleen gebruikt voor doelen buiten de cel, omdat ze lastig door het celmembraan heen komen.
Om dat probleem aan te pakken, ontwikkelen van Guyse en zijn team Peptocarriers: een slimme technologie om peptiden wél efficiënt in cellen te krijgen. Daarbij gebruiken ze verschillende chemische strategieën om ervoor te zorgen dat de peptiden precies op de juiste plek en op het juiste moment vrijkomen. In eerste instantie richten ze zich op peptiden tegen kanker. Als dit slaagt, kan de aanpak ook nieuwe deuren openen voor behandelingen van andere ziekten waarbij een werking binnen de cel nodig is.
Is het universum scheef? De kosmische uitdijing in kaart gebracht
Konstantinos Migkas - Sterrewacht
Het heelal is voortdurend in beweging en dijt steeds verder uit. Volgens de gangbare theorieën gebeurt die uitdijing overal even snel, in alle richtingen. Maar recente waarnemingen doen vermoeden dat dat misschien niet zo is: de snelheid van de uitdijing lijkt te kunnen verschillen per richting.
Als dat klopt, zou dat grote gevolgen hebben voor hoe we het heelal begrijpen. In zijn onderzoek kijkt Migkas daarom naar clusters van sterrenstelsels – de grootste structuren in het heelal – om te testen of er echt verschillen zijn in de uitdijingssnelheid. Hij maakt daarbij gebruik van de nieuwste en grootste verzamelingen gegevens van sterrenstelselclusters die röntgenstraling uitzenden. Daarmee kan hij deze mogelijke variaties nauwkeuriger onderzoeken dan ooit tevoren, en toetsen of onze huidige kosmologische modellen nog wel kloppen.
Zonne-energie opslaan met moleculaire schakelaars in piepkleine ruimtes
Julia Villalva - LIC
Voor een duurzame toekomst is het belangrijk dat we zonne-energie niet alleen efficiënt kunnen opwekken, maar ook goed kunnen opslaan. Een veelbelovende techniek daarvoor maakt gebruik van moleculaire fotoschakelaars: kleine moleculen die van vorm én energietoestand veranderen onder invloed van licht. Zo slaan ze zonne-energie tijdelijk op in chemische bindingen.
Maar in vaste en dichte materialen – die juist nodig zijn voor het efficiënt opvangen van zonlicht – werkt dit schakelen vaak niet goed. In dit project zoeken Villalva en haar team daar een oplossing voor. Ze gaan de fotoschakelaars opsluiten in piepkleine holtes van nanobuisjes. Zo willen ze hun werking verbeteren en een stap zetten richting praktische toepassingen van deze technologie.
De Open Competitie Exacte en Natuurwetenschappen is een subsidieprogramma van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). Binnen dit programma kunnen onderzoekers voorstellen indienen voor nieuwsgierigheidsgedreven, ongebonden fundamenteel onderzoek op het gebied van aardwetenschappen, astronomie, chemie, informatica, levenswetenschappen, natuurkunde en wiskunde. De XS-beurzen zijn speciaal bedoeld om vernieuwende en risicovolle initiatieven mogelijk te maken. De winnaars ontvangen 50.000 euro voor een project van één jaar.