Gids voor het academisch geheugen
Denk je aan de bibliotheek, dan denk je aan boeken. Of aan studenten die in alle rust zitten te studeren. Maar het werk van vakreferent Rutger de Jong speelt zich vooral digitaal af. ‘We gooien niks weg. Alles wat er hier aan wetenschap is gemaakt, moet je terug kunnen vinden.’
De Jong is chemicus van huis uit, groeide op in het Groningse Leek en maakte carrière als wetenschapsjournalist bij onder andere het vakblad Chemisch Weekblad (C2W). ‘Mijn diploma in Groningen is afgetekend door de latere Nobelprijswinnaar Ben Feringa. Dat blijft een leuk feitje om te vertellen.’
Enige vakreferent bij de faculteit
Door de crisis in de uitgeverijwereld zocht De Jong tien jaar geleden een andere baan en kwam zo bij de Universitaire Bibliotheken Leiden terecht. Als vakreferent, een term die je haast niet meer hoort in de universiteitswereld, maar in Leiden nog wel. ‘Je moet het zien als een informatiespecialist, maar dan op een hoger niveau. Je hebt algemene informatiespecialisten en een vakreferent heeft extra wetenschappelijke kennis op een bepaald vakgebied, in mijn geval wis en natuurwetenschappen. Ik ben de enige vakreferent voor onze faculteit.’
Dat houdt in: beslissen over de aanschaf van wetenschappelijke literatuur, onderzoekers helpen om hun zoek- en publicatiestrategie te bepalen, workshops geven aan studenten over informatie beoordelen, vinden en bijhouden en vraagbaak zijn voor alle onderzoekers over het omgaan met wetenschappelijke informatie.
Leren zoeken naar informatie
‘Ik zeg altijd: we helpen je niet met zoeken naar informatie, maar we leren je zoeken. We kijken naar je strategie en geven aanwijzingen. We helpen de academicus op weg. Verder kan ik ook niet gaan, ik heb collega’s die maar dertig onderzoekers hoeven te helpen. Hier werken meer dan tweeduizend collega’s en nog veel meer studenten.’
Verder werkt De Jong aan verschillende projecten en heeft hij meerdere petten op. ‘Ik ben ook repository manager, hou me bezig met het opslaan van publicaties om ze open access-toegankelijk te maken. Verder ben ik druk met het vervangen van deze repository infrastructuur die de publicaties uit Lucris verspreidt. En we houden natuurlijk de ontwikkeling van AI nauwlettend in de gaten. Je ziet dat kunstmatige intelligentie al in veel zoekplatformen aanwezig is, maar je moet altijd scherp blijven op de inzet ervan. Vorige week kregen we bijvoorbeeld een aanvraag voor de aanschaf van drie boeken die helemaal niet bleken te bestaan. We denken dat die student iets te ijverig met AI bezig is geweest. We zijn daar ook realistisch in: we weten dat studenten AI gebruiken en leren ze dan liever ook wat de beperkingen zijn en hoe ze die gegenereerde antwoorden moeten beoordelen.’
Belang van al je onderzoek registreren
Het verplicht registreren van onderzoek zorgt soms voor frustratie bij wetenschappers, maar De Jong benadrukt het belang ervan. ‘Kijk naar de VS. We zijn zo kwetsbaar als het gaat om content. Allerlei data over diversiteit verdwijnt, en Trump stopt onderzoeksfinanciering wat gevolgen heeft voor databases als PubMed (NIH), ADS (NASA) en de inmiddels gestopte onderwijsdatabase ERIC. Een gevaarlijke ontwikkeling. Daarom druk ik onderzoekers op het hart: zorg dat je je onderzoek registreert met PDF in Lucris, zodat we het in eigen hand houden en kunnen verspreiden via het repository. Dan is het altijd terug te vinden en kunnen open initiatieven met onze data en metadata aan de slag.’
‘Veel mensen denken dat ik alleen met boeken bezig ben, maar dat is dus niet zo’, lacht De Jong. ‘Natuurlijk is de bibliotheek ons fysieke uithangbord, maar ons werk is voornamelijk digitaal. Bij de verhuizing naar deze nieuwe plek zijn we van vier kilometer aan boeken en tijdschriften naar ongeveer een kilometer in open opstelling gegaan. Maar we gooien niks weg, alles wat er hier aan wetenschappelijke informatie is gemaakt of gebruikt, moet je terug kunnen vinden.’
Dat terugvinden kan onder andere in een groot magazijn bij Van Steenis en aan de Witte Singel. Alleen al op Van Steenis is een gesloten magazijn voor zeventig kilometer gedrukt werk, weet de vakreferent. ‘En aan de Witte Singel kun je zelfs het allereerste boek dat we ooit in de collectie hadden nog inkijken. Uiteraard was dat een bijbel.’
Het leuke aan zijn baan vindt De Jong de afwisseling. ‘Nieuwe dingen uitzoeken en dan vooral het technische aspect spreekt mij aan in dit werk. Ik werk aan heel diverse projecten en dan zijn er ineens tien jaar voorbij. Ik werk hier nog steeds met ontzettend veel plezier.’