Vogel huis of vogelhuis? Onderzoek naar samenstellingen geeft inzicht in de werking van ons brein
Als we het woord ‘vogelhuis’ horen, verwerken we dat dan als één geheel of zien onze hersens het als ‘vogel’ en ‘huis’? Promovenda Jiaqi Wang zocht het uit voor sprekers van het Mandarijn Chinees.
‘Om te begrijpen hoe onze hersens taal verwerken, maken we gebruik van een Language Production Model’, vertelt Wang. ‘Daarmee beschrijven we wat er in onze hersens gebeurt als we woorden maken. Vormen we bijvoorbeeld eerst de betekenis of eerst de klank?’
Zo’n Language Production Model is een complex geheel van klanken, woorden en zinsstructuren waarover wetenschappers het nog steeds niet volledig eens zijn. Geldt bijvoorbeeld voor alle talen hetzelfde model, of zijn hierin grote verschillen merkbaar? Onderzoek naar samenstellingen kan helpen om dergelijke vragen te beantwoorden en inzichtelijk te maken wat er in onze hersens gebeurt terwijl we taal gebruiken. Wang: ‘Als we een samenstelling consequent als twee woorden blijven verwerken, betekent dit dat we taal anders, in kleinere brokjes, verwerken dan wanneer we die woorden als geheel zien.’
Vier experimenten
Om te testen wat er gebeurt in het brein onderwierp Wang native speakers van het Mandarijn Chinees aan vier verschillende experimenten. Ze moesten onder meer naar een plaatje van een vogelhuisje kijken en vervolgens benoemen wat ze zagen. Vervolgens manipuleerde Wang verschillende taalkundige elementen, bijvoorbeeld door veelvoorkomende woorden te vergelijken met minder veelvoorkomende en afbeeldingen van concrete en minder concrete begrippen te tonen.
Uiteindelijk bleek uit de reactie van proefpersonen dat ze samenstellingen vrijwel altijd als twee woorden beschouwen. ‘Dat komt overeen met wat we weten van gebruikers van Indo-Europese talen’, vertelt Wang. Dat maakt het aannemelijk dat mensen overal ter wereld samenstellingen min of meer op dezelfde manier verwerken – en zegt dus iets over de wijze waarop het brein met taal omgaat.
Doorgaan in de wetenschap
‘Natuurlijk valt er nog veel te onderzoeken’, zegt Wang, die dan ook graag verder wil in de wetenschap. De vraag is alleen waar ze dat gaat doen. ‘Het afgelopen jaar heb ik veel nagedacht over mijn toekomst. Ik heb ontzettend genoten van mijn verblijf in Leiden: het LUCL is een van de topinstituten op het gebied van linguïstiek. Tegelijkertijd is het soms eenzaam. Veel vrienden die ik heb gemaakt, trekken uiteindelijk toch weer door en de winters zijn zo somber. Ik ben daarom nu terug in China, ook om dichter bij mijn familie te zijn. Ik hoop een manier te vinden om mijn carrière te verbinden aan mijn privéleven.’