‘Verdeeldheid is er om te overbruggen’
Annetje Ottow vertrekt op 1 september 2025 na bijna vijf jaar als voorzitter van het College van Bestuur van de Universiteit Leiden. Ze blikt terug op mooie en lastige momenten en kijkt vooruit.
Enorme eer
Annetje Ottow kijkt terug op bewogen jaren, met veel mijlpalen, maar ook uitdagende momenten. Want de wereld stond niet stil en de universiteit staat er middenin. ‘Het is een enorme eer geweest dat ik dit werk als voorzitter mocht doen – en, wat ik heel belangrijk vind, we deden het vooral ook sámen. Natuurlijk was het ook niet altijd makkelijk, maar ik ben dankbaar voor al het moois dat er is bereikt.’
Coronapandemie
Ottow begon op 8 februari 2021 – tijdens de coronapandemie – als eerste vrouwelijke voorzitter van het College van Bestuur (CvB) van de Universiteit Leiden. Haar eerste gang naar de Pieterskerk maakte ze samen met de andere collegeleden in toga en op bergschoenen schuifelend door de sneeuw, waarna ze aankwam in een vrijwel lege kerk zonder publiek. ‘De ceremonie voor de dies natalis was volledig online, iedereen keek op schermen mee – dat was wel een heel bijzondere start’.
Ottow was als collegevoorzitter onder meer verantwoordelijk voor de strategische koers, en voor de regionale, Europese en internationale positionering van de universiteit. Ook diversiteit en inclusie, duurzaamheid en sociale veiligheid vroegen veel van haar aandacht.
Foto met verhaal
Ze kijkt terug op een warm afscheid van medewerkers en relaties in de Oude UB en in de Hortus botanicus. Er waren mooie speeches en ze ontving diverse bijzondere en persoonlijke cadeautjes, ter herinnering aan onvergetelijke momenten.
‘Van Hester (rector Hester Bijl – red.) ontving ik een ingelijste foto – met een verhaal. Op die foto zie je ons beiden tijdens het grote protest – de landelijke manifestatie – tegen de kabinetsbezuinigingen vorig najaar op het Malieveld. Een veelzeggend moment waarbij je de tegenwind en de striemende regen letterlijk op onze gezichten ziet. Maar je ziet ook strijdlust en onverzettelijkheid. Dat doet me veel. Deze foto krijgt een bijzonder plekje. Ook hier weer: we deden het samen.’
Memorabele momenten
Momenten uit haar voorzitterschap waar ze met trots en blijdschap aan terugdenkt zijn onder meer de feestelijke viering van de dies natalis op 8 februari met prinses Beatrix in de Pieterskerk. ‘Dat was een prachtig samenzijn en een geweldige start van dit jubileumjaar waarin de universiteit haar 450-jarig bestaan viert’.
Verder terug was er in 2022 de opening van het nieuwe kantoor van de universiteit in Jakarta waar ze met genoegen op terugkijkt. ‘Samen met Robbert Dijkgraaf die toen nog minister van OCW was.’ Het onderzoek naar het koloniaal en slavernijverleden van de universiteit dat eerder dit jaar is gepresenteerd, maakte ook veel indruk. ‘Een belangrijke stap in erkenning van het leed dat zovelen is aangedaan.’
En dan was er ook de ‘Brussel-strategie’. Ottow: ‘Mensen vroegen mij wel eens: wat doe je toch steeds in Brussel? Samenwerking met Europa – de Europese Commissie – is juist voor ons heel belangrijk, omdat Europa investeert in kennis en innovatie. Hieruit komen belangrijke onderzoeksubsidies voort waar onze wetenschappers naar meedingen, zoals het Horizon Europe programma en de European Research Council (ERC).’
Tegelijkertijd was en is er in eigen land nog steeds een stevige politieke discussie gaande over de ‘toenemende internationalisering’ van universiteiten, die hierdoor steeds meer onder druk staat. Hiertegen heeft Ottow zich altijd verzet. ‘De aanwezigheid van internationale medewerkers en studenten, en de waardevolle uitwisseling met hen, verrijken onze inzichten en dragen bij aan onze kennis’, zegt ze. ‘En dat doet het al eeuwenlang. Internationalisering zit diep in het dna van deze universiteit. Dit is een ingewikkelde discussie waarin we – onder druk van de politiek en bezuinigingen – pijnlijke besluiten hebben moeten nemen.’
Verbinden
Ottow is trots op ‘ambitie 5’, uit het strategisch plan Vernieuwen en verbinden van de universiteit dat in 2022 onder haar voorzitterschap werd vastgesteld. De ambitie waarvoor ze zich sterk maakte luidt ‘meer waarde via strategische samenwerking’. ‘Het is heel belangrijk om als universiteit banden met strategische partners – dichtbij huis en verder weg – aan te gaan en te onderhouden. Werk samen, versterk allianties en laat zien waar je als universiteit van bent en hoe je bijdraagt aan maatschappelijke vooruitgang. Daarbij gaat de profilering op wetenschapsthema’s die de afgelopen maanden samen met de decanen is vastgesteld ons enorm helpen.’
Pittige dossiers
Er waren de afgelopen jaren ook pittige dossiers, onder meer op gebied van sociale (on)veiligheid en lastige besluiten over de forse kabinetsbezuinigingen. Ook de polarisatie in de samenleving, met demonstraties en bezettingen – onder meer over het conflict Israël-Palestina –, stelde het college van bestuur regelmatig op de proef.
Ottow: ‘Kenmerkend voor Leiden is juist dat we het debat willen en moeten voeren. Maar laten we dit wel met respect voor elkaar blijven doen. Zelf vond ik ons debat in 2023 over samenwerking met fossiele industrie in het Gorlaeus-gebouw een mooi voorbeeld van hoe het dus wel degelijk kan met elkaar. Het was intens en er waren emoties, maar het was een respectvolle uitwisseling tussen medewerkers en studenten met verschillende standpunten.’
Inzet en passie
Dankbaar is Ottow vooral ook voor de enorme inzet en passie van de academische gemeenschap. ‘Ik heb zoveel gedreven onderzoekers, docenten en andere medewerkers ontmoet, ook in de ondersteuning – dat is een belangrijke drijfveer om dit werk te kunnen doen. En natuurlijk zijn daar ook al onze geweldige studenten. We doen het allemaal met en voor onze mensen.’
Nieuwe wegen
Ottow heeft besloten nieuwe wegen in te slaan, na bijna 11 jaar bestuurlijke functies op universiteiten te hebben vervuld. Ze wil meer tijd nemen voor andere maatschappelijke bijdragen die ze wil leveren en wil zich onder meer richten op projecten die bijdragen aan biodiversiteit en duurzaamheid. Ze schreef een boek over ‘Natuur in je tuin’, waar eind dit jaar een vervolg op komt. Haar opbrengsten van het boek gaan naar de Vrouwe Vennepolder.
Ottow houdt ook na haar vertrek als collegevoorzitter haar leerstoel als hoogleraar Economisch Publiekrecht bij de Rechtenfaculteit. ‘Dat biedt ruimte voor onderzoeksprojecten, gericht op duurzaamheid.’ Ze is van plan de komende tijd met enige regelmaat nog naar Leiden komen. Nu trekt ze bijna de deur dicht van haar kamer op het Bestuursbureau aan het Rapenburg.
Ze heeft wel een wens voor de toekomst. ‘We moeten als Universiteit Leiden al het moois dat we hebben blijven koesteren: onze gemeenschap, onze academie, onze waarden en onze historie. We kunnen het oneens zijn met elkaar, maar laten we wel zorgen dat we een eenheid blijven. Laten we vooral onze zegeningen tellen. Verdeeldheid is er om te overbruggen.’
Olieverfportret in Academiegebouw
Van Annetje Ottow, de eerste vrouwelijke voorzitter van de Universiteit Leiden sinds 1575, wordt de komende tijd een olieverf-portret geschilderd. Dit komt vervolgens te hangen in de hal van het Academiegebouw bij de portretten van andere, voormalige bestuurders. De kunstenaar die het werk gaat maken, is nog niet bekend.
-
Polderlab Vrouwe Venne -
Protest tegen onderwijsbezuinigingen Malieveld (2024) -
Annetje Ottow bij meet the professor -
Annetje Ottow bezoekt de Airlangga Universiteit in Indonesië (2023) -
Dies natalis 2025 met prinses Beatrix -
Eerste oratie voorgezeten door Annetje Ottow -
Opening nieuw kantoor in Indonesië van Universiteit Leiden (2022) -
Opening Keti Koti-tentoonstelling (2024) -
Annetje Ottow helpt mee met Plastic Spotter (2021) -
Bezoek aan het NIMAR in Rabat (2024) -
Protest tegen onderwijsbezuinigingen Malieveld (2024) -
Diversity and Inclusion Symposium 2022 -
Ambassadeurs bezoeken de universiteit in 2025 -
Publiekslezing door voormalig president van Zuid-Afrika Kgalema Motlanthe (2023)