Soevereine schuld als strategie: Kathleen Brown over de politiek achter de cijfers
Op dinsdag 30 september 2025 verdedigt promovendus Kathleen Brown haar proefschrift 'Deception, Risk, and Evasion: The Politics of Sovereign Debt in Emerging Markets' in het Academiegebouw van de Universiteit Leiden. Haar onderzoek werpt licht op de verborgen wereld van de politiek rond staatsschulden, en laat zien hoe overheden in het mondiale Zuiden omgaan met de druk van de internationale financiële wereld met creativiteit, strategie en soms ook misleiding.
Meer dan cijfers
Browns proefschrift daagt de gebruikelijke opvatting uit dat schuld slechts een technisch, cijfermatig vraagstuk is. In plaats daarvan toont zij aan dat staatsschuld diep politiek is. ‘Schuld gaat niet alleen over cijfers: het gaat over macht, strategie en overleven,’ legt ze uit. In een tijd waarin COVID-19, stijgende wereldwijde rentevoeten en geopolitieke schokken schuldencrises hebben verergerd, richtte ze zich op drie kernvragen: waarom regeringen leningen verbergen, hoe het IMF zijn eigen belangen beschermt en hoe bezuinigingen het gedrag van burgers beïnvloeden.
Haar bevindingen benadrukken de strategische rol van lenende regeringen. Veel landen verzwijgen leningen om te voorkomen dat zij drempels van het IMF en de Wereldbank overschrijden, maar worden juist transparanter onder scherp toezicht van het IMF. Het IMF zelf blijkt verre van een neutrale scheidsrechter: het stelt vaak strengere voorwaarden wanneer de eigen financiële blootstelling groot is, en gedraagt zich dan eerder als een voorzichtige schuldeiser. Aan de kant van de burgers laat Brown zien dat bezuinigingen averechts kunnen werken: in contexten waar het vertrouwen in de overheid laag is, leiden ze juist tot meer belastingontwijking en kapitaalvlucht. Uiteindelijk herkadert haar werk de politiek van schuld: lage- en middeninkomenslanden zijn geen passieve slachtoffers, maar actieve spelers die de mondiale financiële spelregels naar hun hand zetten.
Van nieuwsgierigheid tot proefschrift
Brown begon haar promotietraject met het idee dat ze de politiek van staatsschuld wilde onderzoeken, maar zonder een duidelijke aanpak. ‘Ik raakte gefascineerd door een inconsistentie in de mondiale discussies over staatsschuld. Enerzijds wordt schuld altijd neergezet als een groot, existentieel gevaar voor lage-inkomenslanden, vooral in Sub-Sahara Afrika. In nieuwsartikelen, door het IMF en door Westerse beleidsmakers wordt gesproken over landen die “verdrinken” in schuld, als een fundamentele blokkade voor ontwikkeling en groei. Anderzijds vieren diezelfde regeringen het wanneer ze kunnen lenen. Ze geven triomfantelijke persberichten uit wanneer ze een lening binnenhalen of toegang krijgen tot de obligatiemarkt, en presenteren dat als een investering in de toekomst. Dus wat is het dan? Is schuld goed of slecht? Het antwoord op die vraag — en op alle vragen in de sociale wetenschappen — is natuurlijk: “het hangt ervan af”. Ik wilde begrijpen waarvan die effecten afhangen.’
De concrete aanleiding voor haar proefschrift kwam niet direct uit academisch onderzoek, maar uit de populaire pers. Tijdens de tweede COVID-19-lockdown, nog maar enkele maanden in haar promotietraject, maakte ze zich zorgen dat ze geen “briljant” idee zou vinden. ‘Ik wist niet of ik ergens op zou kunnen komen, zo alleen thuis tijdens de lockdown,’ herinnert ze zich. ‘Mijn zeer wijze begeleider Matt DiGiuseppe was minder ongerust, en stelde voor dat ik een systeem zou opzetten om zoveel mogelijk recente literatuur en nieuws te volgen. Dus zette ik meldingen aan op Google Scholar, Bloomberg, The Economist, Reuters enzovoort, met trefwoorden als sovereign debt crisis, default, debt risk en secret.’
Op een dag stuitte ze zo op een Bloomberg-artikel over grote Chinese leningen aan Afrikaanse regeringen. Dat bracht haar uiteindelijk bij een working paper uit 2019 van Sebastian Horn, Carmen Reinhart en Christoph Trebesch over verborgen leningen uit China. ‘Hun werk onderzocht of die geheime leningen schadelijk waren voor lenende landen. Ik wilde iets anders weten: waarom werden die leningen überhaupt verborgen? Dat werd het eerste hoofdstuk van mijn proefschrift.’
Schuldpolitiek herbekeken
Door deze vragen te volgen, laat Brown zien dat lage- en middeninkomenslanden geen passieve ontvangers zijn van beslissingen van grote financiële mogendheden. Ze zijn juist actieve spelers die de spelregels van de financiële markten mee vormgeven. ‘Zelfs de meest geldnoodlijdende regering bedenkt creatieve — en soms manipulatieve — strategieën om te krijgen wat ze wil,’ zegt ze.
Ze hoopt dat haar onderzoek andere wetenschappers zal aanmoedigen meer aandacht te besteden aan de handelingsvrijheid van lenende regeringen. ‘Veel politieke-economische modellen gaan ervan uit dat deze landen slechts reageren op de beslissingen van grootmachten, internationale instellingen of wereldwijde markten. Mijn onderzoek laat zien dat dit niet altijd zo is. Door hun strategieën direct te bestuderen, kunnen we beter begrijpen hoe economische crises ontstaan en worden opgelost, en waarom sommige landen vooruitgang boeken en andere stagneren.’
Lessen onderweg
Het promotietraject leverde Brown ook persoonlijke inzichten op. ‘Ik heb geleerd dat er grenzen zijn aan mijn zelfdiscipline! Ik dacht altijd dat ik een heel georganiseerd en efficiënt persoon was — totdat ik volledig op mezelf was aangewezen om mijn proefschrift af te ronden,’ legt ze uit. Zonder de structuur van vaste deadlines moest ze zelf manieren vinden: werken in de vroege ochtenduren, beloftes doen aan collega’s om zichzelf te verplichten, en haar telefoon vaker wegleggen.
Een andere ontdekking was hoeveel plezier ze vond in het lesgeven. ‘Ik had nog nooit lesgegeven voor mijn promotie en dacht eerlijk gezegd niet dat het iets voor mij zou zijn. Maar het geven van mijn eigen vakken bleek ontzettend waardevol — het enthousiasme van mijn studenten werkte aanstekelijk en maakte mij nieuwsgieriger naar mijn eigen werk. Tegelijkertijd herinnerde het me eraan dat ik ook de jongste niet meer ben: ik ken geen TikTok-slang en de muziek die ik luister is blijkbaar al “vintage”. Je wint wat, je verliest wat.’
Vooruitblik
Sinds augustus werkt Brown als postdoc aan het Institute of Security and Global Affairs van de Universiteit Leiden. Daar draagt ze bij aan het door de EU gefinancierde project Networks and the Rule of Law (NET-ROL), dat onderzoekt hoe politieke en economische netwerken de democratische veerkracht en sociaaleconomische uitkomsten in de EU beïnvloeden.
Haar verdediging vindt plaats op 30 september 2025 in het Academiegebouw, onder begeleiding van dr. M.R. di Giuseppe, dr. R. van der Haer en prof. dr. D.C. Thomas.