Het huidige debat over migratie slaat de plank mis
Anti-immigratiedemonstraties tegen vluchtelingen krijgen veel aandacht, maar volgens promovendus Clare Fenwick demonstreert een luidruchtige minderheid. ‘De stille meerderheid heeft mogelijk ook zorgen over migratie, zoals baanverlies door arbeidsmigratie, maar die lijken vaak buiten het publieke debat te blijven.’
Hoe kijk jij als econoom met een specialisatie in migratie naar de anti-immigratiedemonstraties?
‘De mensen die demonstreren tegen asielzoekers zijn in de minderheid, maar doordat ze zo hard schreeuwen krijgen ze alle aandacht. Daardoor blijven andere problemen met migratie onderbelicht. De stille meerderheid van de Nederlanders, die meestal niet op het Malieveld staat, heeft mogelijk ook zorgen over migratie, maar die lijken vaak buiten het publieke debat te blijven.
Als we kijken naar wat goed is voor Nederland, staat buiten kijf dat migratie over het algemeen goed is voor onze economie. Het levert de schatkist letterlijk meer op dan het kost: er komen banen bij en het zorgt voor economische groei.
Tegelijkertijd ondervinden sommige mensen ook nadelen van arbeidsmigratie. Zo zijn arbeidsmigranten vaker bereid om langer te werken tegen een lager inkomen en zetten bedrijven werknemers uit andere landen in, zodat ze geen sociale zekerheidsbijdragen voor deze mensen hoeven te betalen. Baanzekerheid is dus een reële zorg, zeker nu het leven duurder wordt. Politici moeten oog hebben voor mensen die aan het kortste eind trekken.’
Hoe kunnen politici deze zorgen aanpakken?
‘Het tegenhouden van migranten om hiernaartoe te komen is in ieder geval niet de oplossing. Ik denk dat migratie in de toekomst alleen maar zal toenemen. Naarmate klimaatverandering voortduurt, zullen steeds meer mensen verhuizen, vrijwillig of noodgedwongen. Deze mensen zullen ergens anders een nieuw leven opbouwen. Dat zorgt voor meer migratie en dat zal waarschijnlijk alleen maar bijdragen aan extra maatschappelijke spanningen. Mensen zullen altijd zoeken naar een betere toekomst voor zichzelf en hun gezin. Het idee dat we migratie helemaal kunnen stoppen is dus onrealistisch. In plaats daarvan moeten we de politieke oorzaken van de echte problemen van onze samenleving aanpakken.
'Slechts 12% van alle migranten is asielzoeker.'
Dat begint volgens mij met het eerlijker verdelen van de welvaart, zodat iedereen profiteert van de voordelen die migratie ook kan opleveren. De mensen die geraakt worden door migratie zou je bijvoorbeeld meer baanzekerheid moeten bieden of helpen met omscholing, het liefst naar sectoren met tekorten zoals de zorg. Ook zou je de sociale zekerheid moeten verstevigen. Daarop bezuinigen zou onverstandig zijn; verleng liever de duur van de WW of zorg dat meer mensen daar recht op hebben.’
Wat zijn de grootste misvattingen als het om migratie gaat?
'Dat het overgrote deel van de migranten asielzoeker is. Asielzoekers vertegenwoordigen slechts 12% van alle migranten, en tweederde van hun asielaanvragen wordt afgewezen. De meeste migranten zijn arbeidsmigranten en hun gezinsleden, die overigens ook vaak weer gaan werken. Een andere misvatting gaat over de bevolkingssamenstelling van Nederland. Vergeleken met andere landen is het aantal mensen dat buiten Nederland is geboren en hier woont niet heel hoog. Bovendien is het percentage asielzoekers en studenten nog eens klein. Ook denken mensen dat migratie ons economisch meer kost dan het oplevert, maar dat is niet zo.'
Bepaalde hoogopgeleide arbeidsmigranten, vaak expats genoemd, komen voor belastingvoordelen in aanmerking, zodat zij bijvoorbeeld goedkoper een huis kunnen kopen. Gewone burgers, die die voordelen niet hebben, hebben daar moeite mee.
‘Je moet het over zo'n beleidsmaatregel kunnen hebben. Het idee is dat dit voordeel hoogopgeleide migranten stimuleert om naar Nederland te komen, maar het is goed om te onderzoeken of het dat effect echt heeft. Stel dat je dit voordeel afschaft, zou dat dan deze mensen ervan weerhouden om hierheen te komen?
'Migratie is goed voor Nederland als geheel, maar plukt de gemiddelde Nederlander daar ook de vruchten van?'
Volgens mij moet je steeds kijken wat een bepaald beleid de gemiddelde burger oplevert of kost. Statistieken tonen dat migratie goed is voor Nederland als geheel, maar wie plukt daar de vruchten van? Is dat ook de gemiddelde Nederlander? Ik denk dat hier nog ruimte voor verbetering is.
Zo ontstaan demonstraties tegen immigratie, waarbij vluchtelingen het mikpunt worden, terwijl zij weinig te maken hebben met de echte onderliggende frustratie van mensen. Misschien moeten we ons afvragen: is onze kritiek wel gericht op de juiste groep, of is het tijd voor een eerlijker gesprek over wie 'de winnaars' en wie 'de verliezers' zijn van migratie= en sociaal beleid.'
Clare Fenwick verdedigt haar proefschrift 'The Political Economy of Immigration and Welfare State Reform: A collection of comparative political and economic essays on human mobility and social protection' op 12 november 2025 om 11.30 uur in het Academiegebouw. Je leest de lekensamenvatting van het proefschrift hier en volgt de livestream van de verdediging hier.