Van solitaire schepper naar co-creator: hoe AI de rol van een componist verandert
Wie is de echte maker als een musicus AI gebruikt? Dat onderzocht Adam Lukawski die ook componist is. Tijdens een fascinerende première in de Haagse cultuurtempel Amare liet hij horen hoe dat klinkt.
Intrigerende pianoklanken vullen de concertzaal in Amare. Het publiek kijkt naar een eenzame piano die als betoverd uit zichzelf een experimenteel muziekstuk speelt. Welkom in de wereld van Adam Lukawski. De Poolse onderzoeker is naast componist ook computerprogrammeur. Hij onderzocht hoe nieuwe technologie zijn werk verandert en op 20 november was de première van zijn nieuwe composities. Hoe klonk dat? Bekijk de video en lees meer over zijn bijzondere promotieonderzoek aan de Academie der Kunsten.
Vanwege de gekozen cookie-instellingen kunnen we deze video hier niet tonen.
Bekijk de video op de oorspronkelijke website ofNieuwe rollen
‘Mijn onderzoek laat zien dat componisten nieuwe rollen aannemen door het gebruik van AI’, aldus Lukawski. ‘Als beheerder van slimme tools, als curator van AI-materiaal, als bouwer van nieuwe systemen en als ontwerper van een creatief ecosysteem waarin mens en AI samenwerken.’ In Amare demonstreerde hij die verschillende rollen. Lukawski liet muziekfragmenten horen die hij samen met zijn AI-systemen ontwierp. In de eerste helft van het concert speelden voorgeprogrammeerde instrumenten de composities. Daarna speelden ‘echte’ menselijke musici - het Ensemble Modelo62 - enkele stukken.
'Kunst is geen technisch probleem dat je even oplost'
Experimentele muziek
Die nieuwe rollen betekenen niet dat componeren nu een kwestie is van een paar simpele instructies, verzekerde Lukawski. ‘AI is goed in het genereren van populaire muziek zoals rocksongs bijvoorbeeld. Maar bij experimentele muziek werkt dat anders: daar is simpelweg te weinig materiaal om een AI-systeem op te trainen.’ Bovendien is kunst volgens hem geen technisch probleem dat je even oplost. ‘Integendeel, kunst maken betekent juist nieuwe vragen stellen. Een experimentele kunstenaar bedenkt elke keer nieuwe manieren om te maken. Dat automatiseer je niet zomaar.’
Muziek uit zinnen
Lukawski bouwde slimme computersystemen voor zijn nieuwe werk. Voor de compositie Allagma bedacht zijn AI-programma de muzikale bouwstenen waarmee hij vervolgens de muziek componeerde. Daarnaast ontwierp de componist het AI-systeem Chain of Thoughts. In dit programma schreef hij zijn muziek niet als noten maar als zinnen. Maat voor maat beschreef hij in gewone taal wat er moest gebeuren. Op basis van die instructies maakte het programma er muziek van. ‘Het bijzondere is’, aldus Lukawski, ‘dat het AI-model dezelfde opdracht telkens net anders interpreteert en de muziek dus ook iedere keer anders klinkt.’
Versterking
Het publiek in Amare, waaronder leden van zijn promotiecommissie, keek gefascineerd toe en na het concert stelden diverse luisteraars brandende vragen. Iedereen was benieuwd hoe hij het componeren met AI ervaren heeft. Enerzijds verandert AI het werk van een componist ingrijpend, erkende Lukawski. ‘De componist is niet langer de enige bron – het klassieke beeld van het muzikale genie – maar een deelnemer die materiaal inbrengt in een systeem waarin meerdere deelnemers samen componeren.’ Maar dat wil zeker niet zeggen dat hij de regie kwijtraakte, verzekerde hij. ‘Ik kies de samples die ik mooi vind klinken en dan lijken de nieuwe composities toch weer verrassend op typisch werk van mezelf. AI versterkt mij.’