'Overheid onvoldoende bewust van verplichtingen rond recht op vrijheid van artsenkeuze'
Is het recht op vrijheid van artsenkeuze grondwettelijk beschermd? En welke gevolgen heeft dat voor het Nederlandse zorgstelsel? Promotie op 5 juli 2022.
In het Nederlandse zorgstelsel wordt veel geschreven over het ‘recht op vrije artsenkeuze’: het recht van de patiënt om zelf een arts van voorkeur te kunnen kiezen. In het gezondheidsrecht wordt dit gezien als een fundamenteel recht van de patiënt, aangezien het belangrijk is dat patiënten vertrouwen hebben in een arts. 'Indien dat vertrouwen ontbreekt en een patiënt om die reden zich niet wendt tot de desbetreffende arts, kan dit betekenen dat de patiënt ziek blijft', zegt promovendus Bastiaan Wallage. 'Dat heeft grote gevolgen voor de patiënt zelf en eveneens voor de toegang tot de gezondheidszorg op collectief niveau.'
Hoewel er veel geschreven werd over het recht op vrije artsenkeuze, was er in de literatuur niets beschreven over wat het recht op vrije artsenkeuze precies is en wat de juridische grondslag van dit recht is. 'Dat komt in het recht zelden voor. Dit intrigeerde mij en was voor mij de primaire reden om onderzoek te doen naar dit onderwerp.'
Wallage werkt momenteel als advocaat bij Van Benthem & Keulen en is gespecialiseerd in het bestuursrecht voor o.a. bestuursorganen. In 2018 begon hij als buitenpromovendus bij de afdeling Staats- en Bestuursrecht. Als student behaalde Wallage de masters staats- en bestuursrecht en ondernemingsrecht in Leiden. 'Tijdens mijn studie begon ik al met het schrijven en publiceren van artikelen in juridische tijdschriften. Ik vond en vind het erg leuk om mee te denken over de ontwikkelingen binnen het recht en schrijf daar graag over.'
Aanknopingspunten
Het promotieonderzoek van Wallage gaat over de vraag of het recht op vrije artsenkeuze grondwettelijk is beschermd en daarmee onderdeel uitmaakt van de Nederlandse constitutie. 'Uitgaande van die hypothese is de vervolgvraag wat dit – in dat geval – betekent voor het Nederlandse gezondheidsstelsel. In mijn onderzoek ga ik er daarbij van uit dat het Nederlandse gezondheidsstelsel bestaat uit vier stelselwetten, namelijk de Zorgverzekeringswet, de Wet langdurige zorg, de Jeugdwet en de Wet maatschappelijke ondersteuning 2015.'
Uit het onderzoek volgt dat er aanknopingspunten zijn om aan te nemen dat het recht op vrije artsenkeuze grondwettelijk is beschermd en onderdeel uitmaakt van het zelfbeschikkingsrecht. Wallage: 'Het zelfbeschikkingsrecht wordt beschermd door artikel 8 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Op grond van de rechtspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens heeft dat grote implicaties voor het nationale stelsel: een nationale lidstaat heeft op grond van voornoemd verdragsartikel namelijk ook de positieve verplichting om beschermde rechten te beschermen. Die bescherming houdt onder andere in dat in nationale regelgeving een afweging dient te worden gemaakt hoe een bepaald grondrecht wordt beschermd binnen de nationale jurisdictie.'
In zijn onderzoek concludeert Wallage dat het recht op vrije artsenkeuze binnen het Nederlandse gezondheidsstelsel op verschillende manieren door de wetgever is uitgewerkt en daarvoor veelal geen dragende motivering wordt gegeven. Wallage: 'De nationale overheid lijkt zich in dat kader onvoldoende bewust van de verplichtingen die zij heeft op basis van artikel 8 EVRM en in het bijzonder de afweging die zij in dat kader moet maken. Eén van mijn aanbevelingen is daarom om het Nederlands gezondheidsstelsel op het onderwerp van het recht op vrije artsenkeuze te heroverwegen en bovenal te harmoniseren.'
Hobby
Wallage werkte de afgelopen jaren met veel plezier aan zijn proefschrift. 'Alhoewel ik blij ben met het afronden van het onderzoek, ga ik het ook zeker missen naast mijn werk. Dat komt ook omdat ik goed contact had met mijn promotor en copromotor. De juridische discussies over het onderwerp hebben mij verder gebracht in mijn denk- en schrijfproces.'
Het schrijven over juridische onderwerpen ziet Wallage eerder als hobby dan als werk. Wallage: 'Ook het schrijven van mijn proefschrift vond ik erg leuk. Ik denk dat een beginnend promovenda/promovendus met een dergelijke basishouding aan het traject moet beginnen: er komen namelijk altijd tegenslagen en dan moet je de energie hebben om door te gaan. Een tip is dan ook om - voordat je gaat beginnen aan een promotietraject – allereerst eens te publiceren in een tijdschrift en te ervaren hoe het is om rechtswetenschappelijk onderzoek te verrichten.'
De verdediging van het proefschrift 'Het recht op vrije artsenkeuze binnen het Nederlandse zorgstelsel' vindt plaats op dinsdag 5 juli 2022 om 13.45 uur in het Academiegebouw in Leiden. Kijk hier voor meer informatie.