Universiteit Leiden

nl en

'Waarom kijk je me niet aan?' Hoe sociaal angstige mensen oogcontact vermijden

Mensen met een sociale angststoornis vermijden regelmatig oogcontact. Maar bij ‘gewoon’ sociaal angstige personen is dat afhankelijk van de sociale situatie, zo leerde Jiemiao Chen van haar experimenten met ‘wearable eye trackers’: brillen die oogbewegingen meten. Promotie op 25 april.

Proefschrift van Jiemiao Chen

Sociale angst – angst voor kritiek en een negatief oordeel van anderen – komt veel voor. De meest extreme vorm is een sociale angststoornis, die grote impact heeft op je dagelijks leven. ‘Maar sociale angst is een continuüm,’ zegt ontwikkelingspsycholoog Jiemiao Chen. ‘Sommigen hebben er nauwelijks last van, anderen heel veel.’ Als masterstudente in Shanghai zag ze vrienden ermee kampen. ‘Er werd alleen nooit over gepraat, terwijl het je enorm in de weg kan zitten, bijvoorbeeld bij een sollicitatiegesprek.’ Ze kwam naar Leiden om er promotieonderzoek naar te doen.

Contraproductief

Een zichtbaar kenmerk dat vaak met sociale angst in verband wordt gebracht is het ontwijken van oogcontact. Chen: ‘Dat wordt geïnterpreteerd als een veiligheidsstrategie tijdens sociale interacties. Maar het werkt contraproductief: je verwacht er aardig door gevonden en geaccepteerd te worden, maar mensen gaan je gedrag juist eigenaardig vinden, wat je angst weer bevestigt.’

'Oogcontact vermijden is een veiligheidsstrategie' 

De relatie tussen sociale angst en het maken van oogcontact is echter helemaal niet zo eenduidig, zo bleek uit haar literatuuronderzoek. Mensen met een echte sociale angststoornis mijden oogcontact weliswaar in alle situaties, maar over mensen die ‘gewoon’ hoog scoren op sociale angst was de literatuur verdeeld. Chen besloot zich daarom te richten op de niet-klinische populatie, en hoog en laag scorende personen te vergelijken. Ze gebruikte daarbij een heel nieuw instrument: een wearable eyetracker, oftewel een bril die oogbewegingen meet. ‘Het grote voordeel daarvan is dat je hem kunt gebruiken in natuurlijke situaties.’  

‘Wanneer heb je voor het laatst in het openbaar gehuild?'

Uit het eerste experiment, voor een projectiescherm met een vooraf opgenomen publiek, bleek dat sociaal angstige personen vermeden het publiek aan te kijken wanneer ze zelf een toespraak hielden of een pitch gaven, maar niet als ze de opdracht kregen alleen naar het publiek te kijken. Van personen met een sociale angststoornis is daarentegen bekend dat ze hun blik al afwenden als ze naar een foto kijken.

'Door het meten van oogbewegingen kunnen we vroegtijdig opsporen wie risico loopt op een sociale angststoornis' 

Haar tweede experiment was een live kennismakingsgesprek over onderwerpen variërend van redelijk onpersoonlijk (‘Welk boek heb je onlangs gelezen?’) tot intiem (‘Wanneer huilde je voor het laatst in het openbaar?’). Ook moesten de deelnemers beurtelings luisteren en vertellen. Chen: ‘We zagen bijvoorbeeld dat alle deelnemers hun gesprekspartner minder aankeken bij het vertellen van heel persoonlijke dingen. Maar ook dat degenen die hoog scoorden op sociale angst tijdens het hele gesprek minder oogcontact maakten dan de anderen.’

Wie loopt er risico?

Chens belangrijkste uitkomst was dat sociaal angstige mensen oogcontact inderdaad mijden in levensechte situaties, maar dat hun kijkgedrag flexibel is. 'We kunnen het meten van oogbewegingen dus gebruiken om vroegtijdig op te sporen wie risico loopt op een sociale angststoornis. Bovendien weten we nu dat we bij onderzoek naar oogcontact rekening moeten houden met de context.’

Jiemiao Chen is nu postdoc in dezelfde onderzoeksgroep, om ook bij kinderen oogcontact te bestuderen. 'We weten namelijk nog heel weinig over de ontwikkeling van het maken van oogcontact in het algemeen.'

Tekst: Hilje Papma 

Deze website maakt gebruik van cookies.  Meer informatie.