Jonge onderzoekers op zoek naar samenwerking in Indonesië
Tijdens een kennismissie naar Indonesië ging een aantal jonge onderzoekers mee om te zorgen voor een duurzame relatie met het land. Hoe ervaren zij de reis, wat hebben ze gedaan en hoe zorgen zij voor nieuwe verbindingen met wetenschappers in Indonesië?
Nick Tomberge
Promovendus Nick Tomberge onderzoekt toeristische reisteksten over Nederlands-Indië tussen 1870 en 1945. ‘Dat kunnen reisverslagen zijn, maar ook reisgidsen, ansichtkaarten of brieven waarin iemand over een reis schrijft. Wij proberen op basis van die teksten zicht te krijgen op de relatie tussen koloniale ideologie en toerisme, en hoe die zich in de loop van de tijd heeft ontwikkeld.’
Tijdens de reis door Indonesië heeft Tomberge een aantal van de bezienswaardigheden die hij onderzoekt daadwerkelijk bezocht. ‘Dat bood me de mogelijkheid om beter te kunnen onderzoeken hoe die plaatsen er vroeger uit hebben gezien. Daarnaast gaf het me ook de kans om te zien hoe het toerisme zich heeft ontwikkeld na de koloniale tijd. Hoe werkt die koloniale geschiedenis van het toerisme in Indonesië vandaag de dag nog door?’
Tomberge zag dat steeds meer koloniale gebouwen gerenoveerd worden. ‘De toeristische markt in Indonesië zet een soort nostalgische beleving van de koloniale geschiedenis in gang.’ Als voorbeeld noemt hij het Fatahillah-plein in ‘Oud Batavia’, waar oud-Hollandse fietsen met tropenhelm te huur zijn en bezoekers op de foto kunnen met acteurs die verkleed zijn als Nederlandse vrouwen uit de koloniale tijd. ‘In eerste instantie lijkt het een omarming van een geësthetiseerd beeld van Indië, terwijl wij in Nederland juist steeds kritischer naar het koloniale verleden beginnen te kijken. Dat is bevreemdend om te zien. Tegelijkertijd is de re-enactment een omkering van de koloniale verhoudingen: het zijn nu bijna uitsluitend Indonesische families die op een hallelujafiets en met tropenhelm een rondje rijden over het voormalige Stadhuisplein.’
Samen met zijn collega-onderzoekers Arthur Crucq en Rick Honings bezocht Tomberge universiteiten in Bandung, Yogyakarta en Jakarta en het nationaal archief ANRI om gezamenlijke initiatieven te ontplooien met Indonesische onderzoekers. ‘Er zijn meerdere onderzoekers in Indonesië die gepromoveerd zijn op het gebied van koloniaal toerisme. Zo sprak ik onder andere Achmad Sunjayadi van de Universitas Indonesia in Depok. We bereiden nu samen een artikel voor over de ethische dilemma’s waarmee koloniale toeristen worstelden. Deze kennismissie gaf de mogelijkheid om weer met hem te spreken en de banden aan te halen. Je ziet dat projecten veel makkelijker van de grond komen als je echt met elkaar aan tafel zit.’
Vincent van Unen
Universitair docent Vincent van Unen doet onderzoek naar ziekten waarbij het afweersysteem een belangrijke rol speelt. Bij de ontwikkeling van het afweersysteem spelen omgevingsfactoren een belangrijke rol. ‘De genetica heeft daarop een vrij beperkte invloed. In Indonesië zijn hele andere omgevingsfactoren, en ontwikkelt het afweersysteem zich dus ook anders. Ik wil onderzoeken wat dat voor invloed heeft op ziektebeelden.’
Van Unen ziet dat er steeds meer auto-immuunziekten voorkomen in Indonesië. ‘Ziekten zoals de ziekte van Crohn kwamen voorheen meer voor in Europa en de VS. Maar de laatste jaren zien we deze ziektebeelden ook toenemen in landen met een laag tot gemiddeld inkomen, waaronder Indonesië. We begrijpen nog niet goed waarom dat zo is.’
Van Unen wilde tijdens de reis vooral contacten opdoen en horen van zijn Indonesische collega’s welke immuungerelateerde problemen zij zien. ‘Door een samenwerking op te bouwen tussen Leiden en Indonesië kunnen we nieuwe inzichten krijgen. Ik merk dat er in Indonesië veel interesse is in immunologie, zeker sinds de pandemie. Daarnaast profiteer ik bij het opdoen van contacten erg van het netwerk van mijn collega Maria Yazdanbakhsh, die hier al 35 jaar onderzoek doet.
Van Unen onderzoekt ook nieuwe technieken om het afweersysteem in gezondheid en ziekte beter te kunnen bestuderen. ‘Wij ontwikkelen daarvoor software samen met de TU Delft. Door in Indonesië te kijken welke technieken er zijn, en waar behoefte aan is, kunnen wij hen helpen met specifieke software. Zo kun je met algoritmes miljoenen cellen van een biopt geautomatiseerd classificeren. Daarvoor is het wel nodig om te bekijken welke apparatuur zij hier voor handen hebben.’
Tijdens de reis sprak Van Unen ook met Indonesische studenten die al een tijdje in Leiden hebben gestudeerd en inmiddels weer terug zijn. ‘Je merkt dat hun uitwisseling zoveel impact heeft gemaakt. Sommigen beschreven het als “life changing”. Ze zijn daar sterkere wetenschappers van worden. Die nieuwe generatie is in staat om de gezondheid in Indonesië nog verder te verbeteren.’
Konstantinos Zoumpoulakis
Docent Konstantinos Zoumpoulakis reisde mee naar Indonesië om voor de faculteit Rechtsgeleerdheid onderzoeksmogelijkheden te zoeken en een band op te bouwen met Indonesische onderzoekers. Hij onderzoekt de eenwording van strafrecht in Europa. ‘Je zult wel denken, wat heeft dat met Indonesië te maken? Hier is net een nieuw wetboek van strafrecht ingevoerd. Dat was een lang proces, waarbij een fundamentele verandering wordt doorgevoerd. Het is erg interessant om die implementatie te zien als je onderzoek doet naar strafrecht en juridische hervorming.’
Zoumpoulakis besprak met verschillende universiteiten de mogelijkheden om samen onderzoek te doen en (online) gastcolleges te geven. Ook gaf hij een gastcollege aan studenten van de Universitas Indonesia over de ontwikkelingen in het strafrecht in Europa. ‘Ik was bang dat het niet heel relevant voor ze zou zijn, maar uit de vragen die ze stelden bleek dat ze zich goed hadden voorbereid. Uit de interactie met hen begreep ik dat er veel overeenkomsten zijn met de recente ontwikkelingen in Indonesië.’
Dankzij zijn deelname aan de kennismissie heeft Zoumpoulakis zijn onderzoeksfocus verbreed. ‘Door mijn argumentatie niet alleen te baseren op Europese bronnen, maar ook ondersteuning te vinden in soortgelijke ontwikkelingen in andere delen van de wereld, wordt mijn onderzoek sterker.’ Ook heeft hij veel jonge onderzoekers leren kennen waarmee hij in de toekomst wil samenwerken. ‘Het is mooi om te zien hoe het onderzoeksnetwerk dat Leiden heeft met Indonesië wordt uitgebreid met jonge mensen.’
Tekst: Tom Janssen