Depressieve pubers lijken extra gevoelig voor kritiek van ouders
‘Je bent slordig, ruim je kamer op.’ ‘Wat ben je lui vandaag, ga je huiswerk maken’: kritiek is nooit leuk om te krijgen. Maar bij sommige pubers komt dat commentaar extra hard binnen, zo blijkt uit onderzoek van promovendus Lisanne van Houtum. Tieners met een depressie lijken namelijk een stuk gevoeliger te zijn voor de kritiek van hun ouders, dan gezonde jongeren.
‘Gezonde jongeren slaan vooral aan op de kritiek van hun ouders die ze onterecht vinden, zoals “Je bent egoïstisch”, terwijl de jongere zichzelf juist altijd klaar vindt staan voor anderen. Terechte kritiek, dus kritiek waar jongeren het mee eens zijn, laten zij makkelijker van zich afglijden. Bij tieners met een depressie is dat anders, zij trekken zich alle kritiek aan, ook al vinden ze de opmerking van hun ouders terecht’, vertelt Van Houtum.
MRI-scan van brein
Ze deed samen met andere wetenschappers van de Universiteit Leiden onderzoek naar de relatie tussen ouders en hun kinderen (12 – 18 jaar). Bij de jongeren werd via een MRI-scan gekeken naar hersenactiviteit terwijl ze zogenaamde kritiek en complimenten van hun ouders kregen. Daarna moesten ze een aantal vragen beantwoorden over hun stemming en gevoelens.
'Mogelijk slaan jongeren met een depressie de kritiek van hun ouders beter op in hun brein'
De kritiek van ouders blijkt bij gezonde jongeren breingebieden te activeren die betrokken zijn bij de verwerking van emoties en pijn, oftewel: kritiek doet pijn. Bij de jongeren die kampen met depressieve gevoelens waren de bevindingen grotendeels hetzelfde. ‘Wel zagen we meer activiteit in onder andere de hippocampus, het hersengedeelte dat belangrijk is voor ons geheugen. Mogelijk betekent dat dat jongeren met een depressie de kritiek van hun ouders beter opslaan. Al kunnen we dat nog niet met zekerheid zeggen.’
Meer fine-tuning in verwerken emoties
Wat wel duidelijk is, is dat de pubers met een depressie na afloop van de MRI-scan meer negatief dan positief commentaar opnoemden, terwijl de groep zonder depressie hierin geen verschillen liet zien. Van Houtum: ‘Het lijkt alsof gezonde pubers veel meer fine-tuning hebben bij het verwerken van emoties. Ze kunnen beter filteren tussen kritiek die ze terecht of onterecht vinden. Bij pubers met een depressie zorgt alle kritiek ervoor dat ze zich slechter voelen. Tegelijkertijd zien we dat de stemming van zowel depressieve als gezonde tieners extra geboost wordt als ze een compliment krijgen dat bij hun zelfbeeld past.’
'Als je je kind de hele dag op bank of in bed ziet liggen, dan kun je als ouders denken dat je kind niks uit wíl voeren'
Ouders die hun depressieve kinderen willen helpen, doen er goed aan om met ze te blijven praten, vertelt Van Houtum. Miscommunicatie ligt namelijk op de loer. Zo kwalificeerden ouders hun depressieve kinderen relatief vaak als lui. ‘Als je je kind de hele dag op bank of in bed ziet liggen, dan kun je als ouders denken dat je kind niks uit wíl voeren, terwijl dat door gevoelens van somberheid en apathie gewoonweg niet lúkt.’
Positief zelfbeeld ondersteunen
‘Ga met je kind het gesprek aan: “Waar vind je dat je goed in bent? Wat past bij jou? Welke eigenschappen ben je trots op?” Het is goed om daarin overeenstemming te vinden, zodat je als ouder actief dat positieve zelfbeeld van je kind kunt ondersteunen. Dat betekent niet dat je geen kritiek meer mag hebben. Kritiek kan heel waardevol en leerzaam zijn. Maar je moet er wel stil bij staan dan je woorden harder binnenkomen dan je misschien bedoelt.’
Over het onderzoek
Over het onderzoek werd onlangs gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Psychological Medicine, in de paper Sticky criticism? Affective and neural responses to parental criticism and praise in adolescents with depression. Het gepubliceerde paper maakt deel uit van het NWO Vici-project RE-PAIR: Unravelling the Impact of Emotional Maltreatment on the Developing Brain van hoogleraar Bernet Elzinga. Lisanne van Houtum promoveert op 19 september.
Tekst: Tim Senden
Hoofdfoto: Unsplash/Joice Kelly