Hoe de pensioenfondsen een uitkomst zijn voor de nieuwe NAVO-norm van 5%
De NAVO-top bevestigt: de defensienorm gaat naar 5%. Nederland moet dus fors meer gaan uitgeven, maar waar komt dat geld vandaan? Politicoloog Natascha van der Zwan bestudeert al 10 jaar financiële markten en wat blijkt: pensioenfondsen bieden uitkomst - mits de EU defensie als duurzaam bestempelt.
In jouw onderzoek hou je je bezig met financiële markten, kun je daar wat meer over vertellen?
‘Ik bestudeer beleggingspolitiek, en vooral duurzaam beleggen in Europa. In 2018 is besloten dat de EU wereldleider wil zijn in sustainable finance. Ze hebben toen een groot beleidsprogramma opgezet waarin allerlei regels staan om ervoor te zorgen dat Europese financiële spelers zich bewust zijn van wat ze met hun vermogen doen en de consequenties daarvan voor milieu en maatschappij.
Zo heeft de EU een groene taxonomie ontwikkeld: een officiële lijst van duurzame activiteiten waarin je kunt beleggen. Bedrijven en instellingen moeten rapporteren over de mate waarin hun activiteiten in lijn zijn met deze lijst, welke zijn duurzaam en welke niet?’
Wat staat er zoal op die lijst?
‘Het is een enorm politiek gesteggel geweest welke activiteiten op de lijst kwamen. Er staan economische activiteiten op het gebied van hernieuwbare energie, schone watervoorziening of circulaire productie van goederen op. Er is bijvoorbeeld ook gas op die lijst komen te staan, maar je kan je voorstellen dat NGO’s daar enorm op tegen waren. Maar lobby van lidstaten en uit het bedrijfsleven hebben daar een aardige invloed op. Zo is Frankrijk een groot voorstander van nucleaire energie, terwijl daar ook weerstand tegen is.’
En defensie staat niet op deze lijst?
‘Nee, maar er is wel steeds meer druk om defensie mee te nemen in duurzaamheidsbeleid. Finland roept al jaren dat ze defensie op de lijst willen, omdat zij de dreiging vanuit Rusland veel meer voelen dan dat wij dat doen. Alleen hadden ze niet genoeg steun, maar door de invloed van Trump op de NAVO, zie je dat we in Europa bewuster worden van defensie, maar ons realiseren dat we niet altijd meer op de VS kunnen rekenen.
We moeten ons eigen continent beschermen, dus defensie nieuw leven inblazen krijgt vanuit de financiële sector meer steun. Een veilige leefomgeving is immers ook een vorm van duurzaamheid. Waar defensie voorheen geassocieerd werd met wapens en slachtoffers, is dat nu omgedraaid naar een veilige leefomgeving.’
Gaat de NAVO-top daar deze dagen nog invloed op hebben?
‘Ik denk zeker dat de top het kan versterken, als ze bijvoorbeeld overeenstemming bereiken over het verhogen van defensie uitgaven. Als dat 5% van het BNP moet worden, dan moet dat geld ergens vandaan komen, en dat is veel. Dat kan Nederland bijvoorbeeld doen door extra belasting te heffen of uitgaven van de overheid anders in te delen, maar wat je vaak ziet is dat financiële instellingen met vermogen worden aangeschreven.
Wij hebben in Nederland een van de grootste pensioenstelsels ter wereld, die fondsen alleen al zijn tot bijna twee keer het BNP van Nederland. Als je zo’n concentratie aan vermogen hebt, dan zie je dat de politiek aan die potten met geld trekt om het vermogen naar bepaalde doeleinden te bewegen.
Ik zie er best kans in dat zodra de Nederlandse overheid meer gaat committeren aan defensie, dat ze niet alleen kijken: hoe kunnen we dit met publieke middelen opvangen, maar bij welke private partijen kunnen we aankloppen voor financiële ondersteuning?’
En wat gebeurt er als de aandacht voor defensie weer wegzakt?
‘Dan zul je zien dat die aandelen net zo snel weer verkocht worden, zo simpel werkt dat. Aandelen kun je kopen en verkopen, dus het is makkelijk om mee te waaien met de politieke wind.
Maar daar maak ik me ook zorgen over, er lijkt weinig ruimte meer voor klimaat en sociale onzekerheden omdat defensie de rest lijkt te verdringen door de politieke en publieke aandacht voor het onderwerp. Uiteindelijk is veiligheid ook veilig zijn van overstromingen en droogte.’