Mineralen Faculteit Archeologie te zien in Wereldmuseum
In de tentoonstelling In de ban van GOUD, te zien in het Wereldmuseum tot 26 oktober, staat het edelmetaal centraal in al zijn facetten. Van prehistorische sieraden tot moderne elektronica: goud en andere kostbare mineralen zijn niet meer weg te denken uit ons dagelijks leven. Tegelijkertijd stelt de tentoonstelling ook kritische vragen over de herkomst en de impact van deze grondstoffen.
Verwondering en schaduwzijde
‘Het begint met de verwondering over goud: waarom vinden we het zo mooi?’, vertelt Sterre Houtzager, alumna van de Faculteit der Archeologie en nu projectmedewerker bij Wereldmuseum. ‘Het is zeldzaam, het oxideert niet en die kleur… die zie je nergens anders in de natuur.’ Maar de tentoonstelling gaat verder dan alleen bewondering. In de tweede zaal komt juist de schaduwzijde van goudwinning aan bod. ‘We richten ons op de negatieve kanten van mijnbouw naar goud en andere mineralen en ertsen: er is wel degelijk een impact op mens en milieu.’
Door mineralen te koppelen aan alledaagse objecten – van een telefoonbatterij tot oogschaduw – laat In de ban van GOUD zien hoe diep verweven deze grondstoffen zijn met ons dagelijks leven. ‘We willen dat bezoekers denken: dit gebruik ik elke dag. En zich dan afvragen: waar komt dat eigenlijk vandaan?’
Mineralen en ertsen
Voor deze aanpak had het projectteam specifieke mineralen en ertsen nodig – én de zekerheid dat die op verantwoorde wijze verkregen waren. Zo kwam Sterre terecht bij dr. Dennis Braekmans, universitair hoofddocent en beheerder van een uitgebreide mineralen- en gesteentenverzameling van de Faculteit der Archeologie.
‘Sterre stuurde een heel net lijstje van mineralen en ertsen die ze zocht’, zegt Dennis. ‘Veel daarvan hadden we gelukkig in huis. Het is een collectie die we al jarenlang uitbreiden en gebruiken voor onderwijs en onderzoek – maar die zelden zo zichtbaar is voor een breder publiek.’
De faculteit leverde onder andere koper-, zilver- en gouderts in bruikleen. ‘Dat zijn de grondstoffen voor metalen waar iedereen bijna dagelijks mee te maken heeft. Ze zijn onmisbaar, maar je wilt wel stilstaan bij de manier waarop we ze winnen.’
Voor Sterre had de samenwerking ook een persoonlijke lading. ‘Ik heb warme herinneringen aan de materiaalpractica die Dennis verzorgde. Zo vroeg ik me een keer af wat voor mineraal ik in handen had en Dennis zei gewoon: ‘Proef het eens!’ In dit geval ging het om haliet, zoutkristal, het enige mineraal waarbij dit eventueel kan. Dat soort dingen blijf je onthouden.’
Waardevolle uitwisseling
Wat begon met een praktische vraag groeide uit tot een waardevolle uitwisseling tussen wetenschap, erfgoed en museale presentatie. ‘De tentoonstelling stelt vragen zonder pasklare antwoorden,’ legt Sterre uit. ‘Neem mica, een veelgebruikt mineraal in glitter en make-up: dat levert broodnodige werkgelegenheid in landen als Madagaskar, maar brengt daar ook grote gezondheidsrisico’s met zich mee. Er bestaan synthetische alternatieven, maar die verdringen lokale banen. Wat is dan het juiste om te doen?’
Volgens Dennis laat de tentoonstelling zien hoe maatschappelijk relevant zowel museumwerk als academisch onderzoek kan zijn: ‘Het is schitterend dat zo’n onderwerp via een tentoonstelling onder de aandacht komt.’
Over de tentoonstelling
Bij Wereldmuseum Leiden ontdek je de fascinerende rol van goud door tijd en cultuur heen. Deze tentoonstelling onthult de spirituele en materiële aantrekkingskracht van goud en laat je ervaren hoe dit materiaal kan verblinden, verbinden en verdelen. Van historische objecten uit de rijke Wereldmuseum collectie tot hedendaagse kunstwerken en rekwisieten – samen geven ze een veelzijdig beeld van de blijvende waarde en betekenis van goud, zowel in het verleden als voor de toekomst.
Goud speelt in vrijwel elke cultuur een unieke rol en fungeert als symbool voor rijkdom, macht, en spiritualiteit. Door zowel historische objecten uit de eigen collectie als moderne kunstwerken en rekwisieten te tonen, verbindt de tentoonstelling het verleden met het heden. De tentoonstelling is te zien tot 26 oktober 2025.
Zie voor meer informatie de website van Wereldmuseum.