Studenten Religiewetenschappen in de weer tegen eenzaamheid: ‘Alleen de complexiteit erkennen helpt al’
Bachelorstudenten Religiewetenschappen brachten het afgelopen semester veel tijd door in Leidse buurthuizen. Reden: een veldonderzoek naar eenzaamheid in de stad.
‘We werken al een paar jaar samen met Leren in de Stad’, vertelt universitair docent Elpine de Boer. ‘Dat initiatief verbindt vraagstukken van een gemeente of wijk aan onderwijsinstellingen.’ Waar De Boers studenten zich vorig jaar verdiepten in de vraag hoe culturele en religieuze elementen een rol spelen bij het vragen om hulp, stond dit jaar het thema eenzaamheid centraal.
‘Dat onderwerp verwacht je misschien niet direct bij een studie Religiewetenschappen’, vertelt De Boer, ‘maar bij onze opleiding bestuderen we niet alleen verschillende religies en hun geschiedenis. Religie gaat ook over de manier waarop mensen zich verhouden tot de wereld, die voor sommige ook bovennatuurlijk kan zijn, en hun plaats daarin. Een thema als eenzaamheid en betekenisvolle verbinding kan daarbij aansluiten.’
Wat is eenzaamheid eigenlijk?
De studenten werden verdeeld over twee Leidse buurthuizen, waar ze met een eigen insteek aan de slag mochten. ‘Eenzaamheid is een kwalitatief en heel breed concept’, vertelt student Felix Nieuwenburg. ‘Dat zorgde ervoor dat we het goed moesten operationaliseren voor we aan de slag konden. Bij sociale eenzaamheid heb je bijvoorbeeld weinig mensen om je heen, terwijl je bij existentiële eenzaamheid misschien de hele dag mensen ziet, maar toch het gevoel hebt dat je geen echt contact maakt. Dat is een belangrijk verschil in je aanpak.’
Ook de groep van Shawintala Banwarie moest eerst uitzoeken welke elementen van het brede begrip eenzaamheid in de praktijk van belang waren. ‘Wij hebben ons gericht op jongeren, omdat er nog vrij weinig bekend is over eenzaamheid onder deze doelgroep, terwijl er de laatste tijd wel meer aandacht voor is’, vertelt ze. ‘Met onder meer een enquête hebben we achterhaald dat zij vooral last hebben van de vorm waar zij zich niet gezien voelen door de omgeving.’
Rituelen en systemen
Die bevinding is herkenbaar voor Felix. ‘In onze groep had iedereen een andere doelgroep gekozen, van alleenstaande moeders met een migratieachtergrond tot ouderen die zich verloren voelen in een digitale wereld,’ vertelt hij. ‘Ikzelf heb me gefocust op jongeren, veelal met een migratieachtergrond. Je merkt dat zij er vaak last van hebben dat ze niet voor vol worden aangezien, terwijl het tegelijkertijd lastig voor ze is om in te voegen in het maatschappelijke systeem. Wij hebben dat soort thema’s uiteindelijk verbonden aan de rite-de-passage-theorie, waarbij een ritueel een overgang naar een nieuwe fase markeert.’ Een buurthuis zou daarbij kunnen helpen. Vaak zijn in deze huizen sleutelfiguren uit de gemeenschap aanwezig, net als activiteiten die je kunt zien als geritualiseerde sociale handelingen. Deze combinatie zou mensen kunnen helpen om hun plaats binnen de samenleving in te nemen en zich weer van betekenis te voelen binnen de gemeenschap.
Voordat dergelijke aanbevelingen in de praktijk kunnen worden gebracht, moet volgens Shawintala echter eerst een andere drempel worden weggenomen. ‘Uit mijn deelvraag kwam dat veel jongeren een drempel ervaren om naar een buurthuis te gaan. Ze voelen zich er vaak niet door aangesproken.’
Moeilijkheden bevestigen
Inmiddels heeft De Boer een start gemaakt om de aanbevelingen van de studenten te delen met de buurtcoaches. ‘Zij waren heel blij met die blik van buiten’, vertelt ze. ‘Een probleem als eenzaamheid los je niet zomaar op, maar het helpt al om bevestigd te krijgen waar de moeilijkheden zitten. Verschillende studenten hebben opgeschreven dat ze waardering hebben gekregen voor de mensen die ze hebben leren kennen. Ze zijn uit hun academische bubbel gekomen, hebben zich een andere manier van communiceren eigen gemaakt. Alleen dat doet soms al meer dan een uitgewerkt plan van iemand achter een bureau.’
Kom naar de presentatie van de resultaten op 26 juni
Bij het project van Leren met de Stad hoort ook een rondreizende tentoonstelling waarin de bevindingen van de verschillende onderwijsinstellingen worden gevisualiseerd. Vorige maand stonden de blokkentorens in het Herta Mohr-gebouw. Wil jij van de studenten zelf horen hoe zij hét verschil maken in de stad? Kom dan langs op 26 juni bij Presenteren met de Stad!