Opening Academisch Jaar: 'Volg ongeduldig je nieuwsgierigheid en kijk waar je uitkomt'

Gepubliceerd op 01 september 2025

Tijdens de opening van het academisch jaar stonden persoonlijke drijfveren van studenten en docenten in de schijnwerpers. Nieuwe studenten werden aangemoedigd om lef te tonen, eigen paden te bewandelen en zichzelf met vallen en opstaan te ontwikkelen.

Vanwege het lustrum -de universiteit bestaat 450 jaar- blikte waarnemend voorzitter Timo Kos eerst terug op het ontstaan van de universiteit in de Pieterskerk. Daarna keek hij vooruit naar de ontwikkelingen in binnen- en buitenland die de academische vrijheid bedreigen. ‘Slinkend maatschappelijk vertrouwen in de wetenschap, forse bezuinigingen, dreigende of reële politieke inmenging in onderwijs en onderzoek, desinformatie en polarisatie. Dit zijn gevaarlijke ontwikkelingen die het voortbestaan van de universiteit zoals wij die kennen bedreigen.’ Hij benadrukte het belang van onafhankelijk onderzoek en onderwijs om de beste talenten voor Nederland te kunnen behouden en aan te trekken. ‘Daarvoor is het wel noodzakelijk dat we adequaat en stabiel gefinancierd worden.’ 

Bekijk de video van de Opening Academisch Jaar 2025

De registratie van de Opening Academisch Jaar is te bekijken in meerdere varianten:

Ook stond hij stil bij de onvrede, boosheid en zorgen vanwege het gruwelijke en aanhoudende geweld en de mensenrechtenschendingen in de oorlog tussen Israël en Hamas. ‘De politieke impasse daaromheen leidt ook in onze gemeenschap tot frustratie, spanningen en gevoelens van onveiligheid’, zei Kos. ‘De universiteit is de plek waar we met elkaar het gesprek aangaan, óók, en juist wanneer dat schuurt.’ Hij riep de aanwezigen op om oog te blijven houden voor andere opvattingen, open te staan voor andere geluiden en het debat te blijven voeren met respect voor elkaars mening.  

Charlotte Poot: 'Ieder van ons bewandelt een kronkelig pad, vol kansen, mogelijkheden en vooral vol keuzes.'
Sebastiaan Grosscurt legde uit hoe zijn docenten aan de universiteit hem leerden om wetenschap te benaderen als een verhaal.
Bij de opening was er ook aandacht voor de onderwijsbezuinigingen. Tanja de Bie deelde met een collega aan honderden bezoekers de rode protestvierkantjes uit.

Verhalen van alumni

De reis van iedere student binnen de Universiteit Leiden is uniek en bevat bijzondere momenten en inspiratiebronnen. Twee jonge academici beklommen het podium en vertelden over de manier waarop de universiteit en docenten hen hebben gevormd.  

Allereerst nam Charlotte Poot het woord. Ze is postdoc-onderzoeker ouderenzorg bij het LUMC en medeoprichter van de app Hospital Hero. Deze app bereidt kinderen en ouders voor op een bezoek in het ziekenhuis door ze mee te nemen op safari. Voor Poot was het tijdens haar start bij de universiteit nog allerminst duidelijk dat ze deze richting in zou slaan, vertelde ze in haar speech 'Glazen bollen en kronkelpaden'.

Kronkelpaden

Ze begon vijftien jaar geleden als student biomedische wetenschappen, maar kwam er al snel achter dat onderzoek doen in een laboratorium niets voor haar was. Pas na diverse omzwervingen en toevalligheden kwam ze te werken op een plek waar al haar interesses en kennis samenvielen. Daarbij had ze veel aan de steun en ruimte die ze kreeg van onder meer docenten en haar promotiebegeleider bij het LUMC. ‘Daarom wil ik alle docenten en medewerkers van de universiteit vandaag oproepen: blijf de ideeën omarmen die voortkomen uit lef, ga naast die studenten staan, toon interesse, stel vragen en geef toegang tot je netwerk. En bovenal: geef ruimte om uit te zoeken en te ontdekken. Bij een kronkelend pad is nooit een rechte lijn. Je ziet nooit de horizon en weet niet wat de eindbestemming gaat zijn. Ieder van ons bewandelt een kronkelig pad, vol kansen, mogelijkheden en vooral vol keuzes. (…) Aan iedereen, maar zeker aan alle studenten in de zaal wil ik zeggen: het is oké om geen eindbestemming te hebben, het is oké om een kronkelig pad te nemen, en het is ook echt oké om het soms gewoon even niet te weten.’ 

Wetenschap als verhaal

Sebastiaan Grosscurt is gedragsecoloog, natuureducator en journalist. Hij legde uit hoe zijn docenten aan de universiteit hem leerden om wetenschap te benaderen als een verhaal. ‘Bodemkundige Peter Houben nam in zijn eentje een groep studenten mee naar de Oostenrijkse Alpen. In een uitgestrekte weide, net onder de piek, vertelde dr. Houben dat dit landschap ooit onder een dik pak ijs lag, hoe de gletsjers het met hun massa en beweging tot bergketen hadden gekneed, hoe dit de bodem en de soortenrijkdom tot de dag van vandaag bepaalt en hoe de mens - via toerisme, begrazing en klimaatverandering - het volgende hoofdstuk van het landschap schrijft. Hij leerde me op een andere manier naar mijn omgeving te kijken. Niet als studieobject dat ik met metingen, statistiek en grafieken wilde platslaan, maar als levende natuur. Vanaf dat moment kon natuur een verhaal vertellen.’  Grosscurt moedigde alle studenten aan om ook op zoek te gaan naar die verhalen. ‘Volg ongeduldig je nieuwsgierigheid en kijk waar je uitkomt. Want wat boffen jullie, er ligt een wetenschap vol verhalen voor je klaar.’

Hester Bijl: ‘Je studietijd is zoveel meer dan alleen studiepunten halen.'
Norman Ebicilio zong samen met musicalgezelschap Otis het lied 'Baba Yetu'.
Musicalgezelschap Otis zong 'Als wij niets doen' uit de musical Soldaat van Oranje.

Zoektocht naar identiteit

Rector magnificus Hester Bijl richtte zich vooral tot de eerstejaarsstudenten die nu aan een nieuwe fase van hun leven beginnen. Een fase die vaak wordt gezien als de mooiste tijd van je leven, zei ze, maar tegelijkertijd overweldigend kan zijn – juist ook omdat studeren om meer draait dan vakkennis vergaren. ‘Deze periode is voor jullie jonge mensen vaak ook een zoektocht naar je eigen identiteit: wie ben ik en wat wil ik?’ Wie kampt met stress of twijfels is daarin ook zeker niet alleen, zei Bijl. ‘Het hoort er allemaal bij. Studentenwelzijn is op onze universiteit een belangrijk thema, en we ondersteunen je hierbij zoveel mogelijk.’ 

Ook in het Leidse onderwijs is veel ruimte voor zelfontwikkeling, vervolgde ze. Door de nadruk op onderzoekend leren bijvoorbeeld, waarbij nieuwsgierigheid, kritisch denken en reflectie centraal staan. Of door aandacht voor zogeheten vakoverstijgende vaardigheden, die studenten leren om te gaan met de complexe wereld om zich heen. Bijl sloot af met de oproep aan de aanwezige eerstejaars om vooral hun eigen kompas te volgen en eigenaarschap te nemen over hun studietijd. ‘Je studietijd is zoveel meer dan alleen studiepunten halen. Je ontwikkelt je breed. En daar ben jij zelf de regisseur van.’

Verderkijkers

Tijdens de opening werd ook vooruitgekeken naar 2075. Want hoe ziet ons onderwijs er dan uit? En hoe verbeeld je dat toekomstbeeld op een kunstzinnige manier? Dat was de Verderkijkersoproep die de universiteit in het voorjaar deed. Hester Bijl introduceerde de tien finalisten van Verderkijkers en riep de zaal op om met elkaar in gesprek te gaan over de universiteit over 50 jaar. Bijl: ‘Bij ons lustrum met het thema De tijd vooruit, willen we vooruitblikken: Hoe blijven we als universiteit toekomstbestendig? Daarvoor hebben we vernieuwers nodig. Dromers. Denkers. Doeners. Daarom zochten we Verderkijkers.’

Een video gaf een impressie van de tien inzendingen waaruit het publiek nu hun favoriete Verderkijker kan kiezen. Stemmen kan tot en met 7 september op de website van Verderkijkers. De drie winnaars krijgen de kans hun kunstwerk te realiseren.

Arjan Louwen (tweede van links) wint de Leidse Onderwijsprijs.
Jelle de Boer reikt de Leidse Onderwijsprijs uit aan Arjan Louwen.
Timo Kos opent officieel het academisch jaar 2025/2026.
Gasten van de Opening Academisch Jaar.

Leidse Onderwijsprijs

Hierna was het tijd voor de Leidse Onderwijsprijs: welke docent weet studenten het best te inspireren? Jelle de Boer, voorzitter van het Leids Universitair Studentenplatform, prees eerst de drie overgebleven genomineerden: docent Italiaans Carmen van den Bergh, archeoloog Arjan Louwen en rechtsgeleerde Egbert Koops. Zij boeien allen hun studenten uitzonderlijk goed en leggen complexe materie helder uit. De studentenjury bezocht na nominatie hun colleges. Het zijn allemaal toppers, benadrukte De Boer, maar er kan maar één winnen en dat is… ‘archeoloog Arjan Louwen!’. De Boer: ‘Hij blonk uit in enthousiasme en passie. Deze docent heeft een enorm hart voor studenten en weet de studenten moeiteloos te betrekken bij de colleges.’ Met een stralende lach nam Louwen de prijs in ontvangst. Hij ontvangt 25.000 euro om te besteden aan onderwijsinnovatie en wordt lid van de Leiden Teacher’s Academy. 

In zijn speech droeg Louwen de Onderwijsprijs op aan archeoloog David Fontijn, die twee jaar geleden overleed. ‘David was mijn mentor en vriend. Als eerstegeneratiestudent was ik overweldigd door de hele academie. David gaf college in zijn Star Wars-T-shirt en liet mij zien dat het om de inhoud, oprechtheid en passie gaat. En dat het gaat om de persoon áchter het tentamen.’ Voor Louwen is onderwijs geven de ‘kern van wat wij hier aan de universiteit doen’. ‘We mogen ons gelukkig prijzen dat we een paar jaar mogen meelopen in het leven van jonge mensen.’

Volgend jaar in Den Haag

Tot slot had waarnemend voorzitter Timo Kos nog een aankondiging. In een video met de Haagse burgemeester Jan van Zanen maakte hij bekend dat de Universiteit Leiden volgend jaar voor het eerst in haar geschiedenis, ter ere van het 25-jarig bestaan van de Campus Den Haag, het academisch jaar in Den Haag zal openen. Kos: ‘U bent allen van harte uitgenodigd om daar bij aanwezig te zijn!’ 