Van kind in de boomgaard tot directeur van dé botanische tuin
Als meisje van zes jaar oud wist Barbara Gravendeel het zeker: ze wilde bioloog worden. Het zaadje hiervoor werd geplant in de tuin van haar ouderlijk huis. Een oude hoogstamboomgaard met een enorme haag eromheen. Sinds 1 mei is ze wetenschappelijk directeur (prefect) van de Hortus botanicus en vallen alle puzzelstukjes uit haar carrière op de goede plek. ‘Het is een droom die uitkomt.’
Het is El CID-week als Barbara Gravendeel op het volle terras van de Hortus vertelt over haar dromen en plannen met de oudste botanische tuin van Nederland. Kersverse studenten klonteren in de tuin samen voor een vast onderdeel van de introductieweek: lunch in de Hortus. ‘Geweldig toch dat al die nieuwe studenten meteen kennis maken met de Hortus. Ik hoop dat ze tijdens hun hele studie, en ook daarna, met veel plezier terugkomen.’
‘Ik ben gevoelig voor plekken die niet door de tand des tijds zijn aangetast. Zoals de Leidse Hortus. Bomen mogen hier oud worden.’
Liefde voor groen zit er al vroeg in
Bij Gravendeel zat de liefde voor groen er al vroeg in. Ze groeide op net buiten Utrecht in landelijk gebied, nu volgebouwd als woonwijk Leidsche Rijn. ‘We hadden een oude hoogstamboomgaard in de tuin, daar is de basis gelegd dat ik iets met planten wilde doen. Ik ben gevoelig voor plekken die niet door de tand des tijds zijn aangetast. Zoals de Leidse Hortus. Bomen mogen hier oud worden.’ Groene vingers heeft ze niet, geheel tegen de verwachting in. ‘Mijn man wel, die zorgt voor onze eigen tuin. Ik onderzoek graag planten, maar die overleven dat helaas niet altijd.’
Magische plek om terug te komen
Tijdens haar studie biologie in Utrecht gaf Gravendeel rondleidingen in de botanische tuin in Utrecht en leerde ze meer over plantenecologie. In de Leidse Hortus kwam ze voor het eerst om haar promotieonderzoek te doen. ‘Toen hoopte ik al dat ik hier ooit terug zou komen, het is een magische plek.’ Sinds 2019 combineerde ze werken bij Naturalis met de bijzondere leerstoel Plantenevolutie bij de Radboud Universiteit. ‘Ik wist dat mijn voorganger Paul Keßler met pensioen zou gaan en toen ik de vacature zag dacht ik: ik ga ervoor.’
Plannen voor de toekomst
En de rest is geschiedenis. Een droom die werkelijkheid wordt, noemt ze haar aanstelling. Samen met de andere nieuwkomer, Tom Schreuder, vormt ze de duodirectie en bekleedt ze daarnaast de leerstoel Plant en Maatschappij. ‘Er gebeurt hier heel veel dus ik ben blij dat we het samen doen. We vullen elkaar goed aan en ik krijg veel energie van Tom. We hebben onszelf tot december de tijd gegeven om met ons hele team een nieuwe missie, visie en strategie te ontwikkelen.’
Want ambities heeft Gravendeel volop. Op onderwijs- en wetenschappelijk gebied wil ze meer samenwerken met andere instituten binnen de faculteit zoals IBL, CML en LIACS. Maar ook zoekt ze samenwerking met andere faculteiten en organisaties buiten de universiteit. ‘Kom vooral naar me toe als je goede ideeën hebt. Ik zie de meerwaarde van samen boetseren, co-creatie en hou ervan om te sparren. Ik wil ook meer doen met blended funding. De Hortus is een groene schatkist die je kan ontsluiten met moderne wetenschap. Ik wil dat bedrijven hier mee gaan betalen aan onderzoek.’
‘De Hortus is een groene schatkist die je kan ontsluiten met moderne wetenschap.’
Natuurlijk tuinieren
Van de Hortus zelf wil de prefect een biodiversiteit-hotspot maken. Met meer ruimte voor natuurlijk tuinieren. Het gebruik van bestrijdingsmiddelen heeft de Hortus vijf jaar geleden al afgeschaft, maar als het aan Gravendeel ligt wordt dat uitgebreid op andere vlakken. ‘Dus met insecten en andere dieren onze levende collectie op een natuurlijke manier beschermen. Zover zijn we nog niet, maar daar ga ik me zeker hard voor maken.’
Terugkeer van de heg
Het eerste wat de Hortusbezoeker zal merken van haar komst is de terugkeer van de heg in de tuin. ‘De heg hoort bij onze landschapscultuur. In de middeleeuwen had ieder hof z’n eigen haag. Net zoals de boomgaard waar ik ben opgegroeid. Veel van die heggen zijn verdwenen. Ik wil dat hier terugbrengen, langs het pad langs de Witte Singel. We willen daar een lage traditionele vlechtheg planten met soorten uit alle twaalf provincies: voor Zuid-Holland is dat bijvoorbeeld Apothekersroos en Wegedoorn. Zodat we in een lang groen lint laten zien dat je met een heg ook een mini-ecosysteem creëert. Met iedere maand andere bloemetjes of vruchten waar vlinders, wilde bijen, vogels en ook andere dieren van leven.’
Overweldigende start
Gravendeel noemt de eerste maanden van haar nieuwe baan overweldigend. Om te ontspannen heeft ze een hobby die niks met planten of groen te maken heeft. Ze speelt contrabas in twee sinfonietta’s: in Voorschoten en Leiden. ‘Heerlijk om mijn hoofd leeg te maken en fijn dat ik op de markt ook mensen tegenkom die ik niet van mijn werk ken.’
Het aantal reacties dat ze kreeg op haar benoeming, was ook overweldigend. ‘Ik ben een echte netwerker, misschien komt het daardoor? Ik schrijf blogs voor stadsplanten.nl, hou me bezig met de tweede groene ring in de stad en zit in het bestuur van Stichting Floron. Vanuit dat netwerk kreeg ik veel reacties dat deze baan geknipt voor me is.’
Zelf blijft ze liever bescheiden. ‘Eerst maar aan het werk. Volgend jaar is mijn oratie en als ik hier dan al wat ambities heb waargemaakt durf ik misschien wel hardop te zeggen dat deze baan me inderdaad op het lijf geschreven is.’
Over Barbara Gravendeel
- Studeerde Biologie in Utrecht
- Promoveerde in Leiden
- Was 8 jaar lector bij Hogeschool Leiden
- Vanaf 2019 bijzonder hoogleraar Plantenevolutie bij de Radboud Universiteit
- En werkzaam bij Naturalis als leider van de Evolutionary Ecology-groep