Hoe meet je democratie? Leidse politicoloog werkt mee aan internationaal vrijheidsrapport
Wouter Veenendaal, politicoloog bij de Universiteit Leiden, is analist voor het Freedom House-rapport. Freedom House is een Amerikaanse non-profit organisatie die zich inzet voor democratie, politieke vrijheid en mensenrechten. Het rapport beschrijft kort gezegd de mate van vrijheid en de staat van de democratie over de hele wereld. Maar hoe meet je zoiets?
Rapport door 130 internationale analisten
Freedom House is een gerenommeerde NGO in Washington D.C., die met name gespecialiseerd is in het volgen en rapporteren van de mate van vrijheid in de wereld. Dit doen ze onder andere via het jaarlijkse Freedom House-rapport, waarvoor ruim 130 internationale analisten onderzoek doen. Eén daarvan is Wouter Veenendaal, Universitair Hoofddocent Politicologie bij het Instituut Politieke Wetenschap. Hierover gaf hij onlangs een interview bij De Nieuws BV op Radio 1, het hele interview kun je hier terugluisteren.
Veenendaal is analist voor de vier Europese microstaten: Andorra, Liechtenstein, San Marino en Monaco. In deze landen heeft hij zelf veldonderzoek gedaan, wat ook de reden is dat hij als analist voor deze staten is gevraagd. Inmiddels werkt hij al zes jaar mee aan het Freedom House-rapport. Veenendaal: ‘Daarbij word je eigenlijk elk jaar gevraagd of er ontwikkelingen zijn geweest waardoor de score van een land omhoog of omlaag zou moeten.’
Democratisch verval in de wereld
Want wat wordt er precies geanalyseerd om een score te kunnen geven aan de democratie van een land? Veenendaal benadrukt dat Freedom House strikt genomen geen democratie meet, maar vrijheid: twee begrippen die volgens hem wel aan elkaar gelieerd zijn. Verder hanteert Freedom House een lijst van zo’n 25 indicatoren op basis waarvan ze vrijheid meten: ‘Dat gaat van de rechtstaat, tot vrije en eerlijke verkiezingen, tot rechten van vrouwen, tot rechten van journalisten.’
'Freedom House meet in de afgelopen 17 jaar dat de democratie wereldwijd achteruit gaat.'
‘In de geschiedenis zie je eigenlijk dat er golven van democratisering zijn geweest,’ beschrijft Veenendaal. Volgens hem zitten we momenteel nog steeds in een terugslaande golf, want Freedom House meet in de afgelopen 17 jaar dat de democratie wereldwijd achteruit gaat. ‘En dat kun je afzetten tegen de periode van de jaren 70’ tot de jaren 90’ waarin de democratie wereldwijd juist groeide.’
Vrijheid in de Europese microstaten
Aan de hand van die indicatoren worden landen beoordeeld, waardoor er een ranglijst ontstaat. Daarnaast worden volgens Veenendaal landen ook permanent met elkaar vergeleken: ‘om te kijken of het wel eerlijk is hoe we landen beoordelen ten opzichte van andere landen.’ En daarnaast worden er ook vergelijkingen door de tijd heen gemaakt.
Om zijn eigen rapportages te maken over de vier microstaten van Europa, houdt Veenendaal voornamelijk het nieuws in de gaten wat vanuit die vier landen naar voren komt. Daarnaast kijkt hij ook naar hoe andere organisaties daar dan weer op reageren. ‘In San Marino zijn er twee jaar geleden wetten aangenomen om de onafhankelijkheid van rechters in te perken’, schetst Veenendaal. ‘Dan zie je daar een hele sterke reactie op van de Europese Raad. Dat neem je dan mee bij het beoordelen van de score voor San Marino voor dat jaar.’
Veenendaal benadrukt dat het voornamelijk gaat om het bekijken van trends: ‘eigenlijk moet je juist niet zozeer afgaan op hele grote affaires, tenzij er natuurlijk dingen gebeuren die direct de score van een land omlaag brengen. Je kijkt eigenlijk vooral naar trends, naar dingen die juist over een langere periode meerdere keren achter elkaar gebeuren.’
Hoe zit het met Nederland?
Hoewel Veenendaal Nederland zelf niet analyseert, weet hij wel hoe het zit met de score van ons land. Zo heeft Nederland momenteel een score van 97%. 20 jaar geleden was dat echter 99%. Hoe is dat verschil te verklaren?
Volgens Veenendaal heeft dat te maken met twee indicatoren. Eén daarvan is hoe we vluchtelingen en migranten behandelen in Nederland. Daarop gaan ook andere Europese landen achteruit, zoals Denemarken. Er worden namelijk strengere wetten aangenomen waarbij volgens Freedom House ook de mensenrechten van migranten en asielzoekers in het gedrang komen. Dit leidt tot de lagere score.
En wat vindt Veenendaal de mooiste indicator van de lijst? ‘Dat is die van ‘vrije en eerlijke verkiezingen”, geeft hij aan. ‘Omdat dat het kernbegrip van democratie is, ook zoals wetenschappers over de hele wereld democratie definiëren.’
Dit artikel is geschreven op basis van een interview met Wouter Veenendaal op Radio 1. Beluister hier het hele fragment.