Universiteit Leiden

nl en

Leiden2022: Carlo Beenakker over de ontdekking van supergeleiding

Op 8 april 1911, om 16.00 uur, ontdekte Heike Kamerlingh Onnes supergeleiding in het gebouw dat we nu kennen als de Faculteit der Rechtsgeleerdheid van de Universiteit Leiden, het Kamerlingh Onnes Gebouw. Precies 111 jaar later, op vrijdag 8 april 2022, gaf professor Carlo Beenakker (theoretisch natuurkundige en Spinozaprijswinnaar) hier een lezing over supergeleiding.

Deze ontdekking, het verschijnsel dat sommige materialen beneden bepaalde (zeer lage) temperaturen geen elektrische weerstand hebben, heeft zijn wortels in een andere gebeurtenis, een eeuw daarvoor. In 1807 vond de Leidse buskruitramp plaats, waardoor een deel van de stad rondom het Rapenburg, compleet werd verwoest. Tijdens de wederopbouw van dit stadsdeel kwam hier ruimte vrij voor een laboratorium. Dit laboratorium kennen we nu als het Kamerlingh Onnes Gebouw.

Kamerlingh Onnes kwam in 1882 naar Leiden en deed veel onderzoek en proeven in dit laboratorium. Hij was bezig met de internationale jacht naar het absolute nulpunt. In die tijd bestonden er tegenstrijdige theorieën over het verlagen van de temperatuur. Kamerlingh Onnes besloot om simpelweg te gaan meten om te zien welke theorie klopte. Hij heeft jaren gespendeerd aan het zo koud mogelijk maken van materialen. Op 8 april 1911, om precies 16.00 uur, werd supergeleiding ontdekt. Bij deze ontdekking waren ook Gerrit Flim, Gilles Host en Cornelis Dorsman aanwezig, om tegelijkertijd de temperatuur en de spanning te meten.

Verklaring

Toen het fenomeen eenmaal ontdekt was, bleek het erg moeilijk om het abrupte wegvallen van de elektrische weerstand te verklaren. Het zou nog tot 1957 duren, tot er een duidelijkere verklaring kwam. Helaas is zelfs die verklaring tot op de dag van vandaag te moeilijk om in een paar woorden uit te leggen, aldus professor Carlo Beenakker.

Toch heeft de ontdekking van supergeleiding ons hele belangrijke ontwikkelingen gebracht. De MRI-scanner is bijvoorbeeld mogelijk gemaakt door deze ontdekking. Helaas bestaat supergeleiding alleen nog bij lage temperaturen en zijn er nog geen toepassingen mogelijk voor in ons dagelijks leven. Professor Beenakker sloot de lezing af met de mededeling dat er wel hoop is voor supergeleiding bij kamertemperatuur.

Deze lezing werd verzorgd in het kader van Leiden European City of Science 2022. Bekijk hier wat de Universiteit Leiden nog meer doet in dit bijzondere jaar.

Tekst en foto: Catherine Vroon

Deze website maakt gebruik van cookies.  Meer informatie.