NIAS-beurs voor Robert Stein: Waar komen de bonnetjes vandaan?
Tegenwoordig kunnen ze de val van ministers veroorzaken, maar ooit waren bonnetjes een nieuw fenomeen. Universitair hoofddocent Robert Stein ontvangt een beurs van het NIAS om hun ontstaan in kaart te brengen.
‘Ik ben altijd geïnteresseerd geweest in bonnetjes, vooral omdat ikzelf nogal slordig ben’, vertelt Stein. ‘We balen allemaal van de administratie die we hebben, maar we kunnen ook niet meer zonder. Ik vind het heel leuk om uit te zoeken waar dat vandaan komt.’
Van goed vertrouwen naar een land vol ambtenaren
Hij dook daarom in de administratie van de late middeleeuwen. ‘In eerdere periodes vond het bestuur meestal plaats op basis van goed vertrouwen, maar rond 1300 ontstond in de omgeving van de koning van Frankrijk het gebruik om financiële zaken schriftelijk vast te leggen. Inkomsten en uitgaven van allerlei ambtenaren werden nu op systematische wijze geregistreerd in rekeningen en gecontroleerd aan de hand van bonnetjes. Via afstammelingen van de Franse koning heeft die vernieuwing zich vervolgens verspreid naar de Nederlanden.’
Aan de hand van archiefstukken reconstrueerde Stein hoe die verandering precies in haar werk ging. ‘Aanvankelijk blijven deze rekeningen en bonnetjes hier nog iets heel erg vorstelijks, maar op een gegeven moment gaan steden het systeem overnemen, waarna het doorsijpelt naar de rest van de maatschappij’, licht hij toe. Binnen drie eeuwen dringt de vernieuwing overal in de Nederlanden door.
Focus
Stein kreeg voor zijn onderzoek hulp van studenten, die samen met hem ‘kilometers folianten’ doorploegden. ‘Het is heel inspirerend om met studenten aan zoiets te werken’, vertelt hij. ‘Bij dit onderzoek komt heel veel voort uit colleges van de afgelopen jaren, maar tegelijkertijd kan onderwijs je belemmeren. Ik moest deze week de cijfers van mijn eerstejaarscolleges invoeren. Dan raak je toch flink afgeleid van je onderzoek.’
De subsidie van het NIAS zorgt voor focus in de laatste fase van Steins onderzoek, het schrijven van een boek over rekenschap in de late middeleeuwen. Zijn onderwijsactiviteiten worden een jaar lang vervangen, zodat hij vijf dagen per week aan zijn boek kan schrijven op het NIAS-instituut in Amsterdam. ‘Het is een heerlijk vooruitzicht om een jaar lang te kunnen nadenken over dingen en te schrijven. De beurs geeft me de mogelijkheid om de tijd te nemen en weer eens echt in de materie te duiken. Ik hoop en verwacht mijn boek te kunnen afronden, ook omdat ik zin heb om iets nieuws te beginnen.’