Moeten we een Europese mega-dam bouwen?
Een mega-dam rondom Europa is een mogelijke oplossing als bescherming tegen de stijgende zeespiegel. Over de vraag of dat wel echt een goed idee is, debatteerden jonge professionals tijdens het debat over de toekomst van de Europese kustbescherming. ‘Een grote dam lijkt misschien veilig, maar is dat eigenlijk niet’, beargumenteerde de debatwinnaar Haye Geukes, promovendus bij het Centrum voor Milieuwetenschappen (CML).
De Europese mega-dam zou van Portugal tot Scandinavië lopen, om het Verenigd Koninkrijk heen. Wanneer de zeespiegel door klimaatverandering stijgt, moet die dam het water tegenhouden. Een controversieel idee, met zowel voor- als tegenstanders. Jonge professionals uit heel Europa die werkzaam zijn in de kustbescherming, lieten hun stem horen.
‘Ik wist dat er veel deelnemers zouden meedoen met enorm veel technische kennis’, zegt Geukes, die zelf onderzoek doet naar kustbescherming bij het CML voor het C-SCAPE project. ‘Daarom zette ik in op de invloeden van de dam in de bredere zin. Leidt het echt naar meer veiligheid? Voelt de samenleving zich hierdoor ook veiliger? En wat zijn de effecten op andere belangrijke zaken, zoals natuur, economie, cultuur en politiek?’
Het debat is een initiatief van de Kring van Zeewerende Ingenieurs. Deze Europese groep is opgericht om samen aan kustbescherming te werken na de Watersnoodramp van 1953. Tijdens die ramp overstroomde grote delen van Nederland door een combinatie van een storm en springtij. Het is de grootste Nederlandse natuurramp van de 20ste eeuw.
Een mogelijk militair doelwit
Als we het grote plaatje bekijken, zijn er meer na- dan voordelen aan een grote dam, aldus Geukes. ‘Het lijkt misschien veilig, maar is dat eigenlijk niet. Het maakt ons enorm afhankelijk van een groot en ingewikkeld bouwwerk.’ Die afhankelijkheid maakt ons kwetsbaar. ‘De dam moet goed onderhouden worden om naar behoren te werken. We moeten rekening houden met onverwachte omstandigheden zoals een snellere stijging van de zeespiegel dan verwacht. En het kan zelfs een militair doelwit zijn.’
Daarnaast waarschuwt Geukes voor mogelijke neveneffecten van de dam. ‘Voor het leven aan de kust is het belangrijk dat voedingstoffen van de diepe zee naar de kust kunnen stromen. Een dam zou die stroom blokkeren. Dit zou vervolgens weer leiden tot schade aan het landschap, recreatie, toerisme of visserij. Die leunen allemaal sterk op het functioneren van het mariene ecosysteem. Dat kan vervolgens ook verstrekkende politieke gevolgen hebben.’
Een bredere blik op kustbescherming
Geukes zijn aanpak werkte. Hij won de eerste prijs als tegenstander van de dam. ‘Er was zowel een prijs voor de beste voor- als tegenstander. Ik was blij en verrast toen ik hoorde dat ik had gewonnen. Mijn tegenstanders waren voornamelijk op de technische kant gefocust. Mijn winst laat zien dat de juryleden het ook belangrijk vinden om op een bredere, geïntegreerde manier naar de toekomst van onze kustbescherming te kijken.’ Als prijs mag hij naar Polen voor een vervolg op het debat met een honderdtal Europese experts als toeschouwers.
Het is belangrijk om het over kustbescherming te hebben, zegt Geukes. ‘Want de zeespiegel gaat in de komende decennia mogelijk veel stijgen, misschien wel tot twee meter in 2100. Door nu al plannen te maken, kunnen we ons daar zo goed mogelijk op voorbereiden.’ Hoe moeten we kustbescherming dan het beste aanpakken? ‘We moeten ons vooral richten op de vraag wat echt tot meer veiligheid leidt. Daarbij moeten we ook voldoende rekening houden met cultuur, natuur, en economie in het kustgebied. En natuurlijk de keuzes van lokale burgers in de plannen meenemen. Zo kunnen we op alle gebieden de beste kustbescherming bieden.’
Tekst: Inge van Dijck