Zingende papegaaien gezocht: is onze muzikaliteit uniek?
Is onze muzikaliteit uniek? Dat wil het Bird Singalong-project uitzoeken. En daar hebben ze gevleugelde hulp bij nodig van over de hele wereld. ‘Door onderzoek naar hoe papegaaien liedjes leren, leren we ook meer over de oorsprong van onze eigen muzikaliteit.’ Heb jij een papegaai die kan meezingen of -fluiten met liedjes en wil je helpen? Meld je nu aan!
Gebruiken papegaaien dezelfde vaardigheden als mensen om liedjes te leren? Dat is de grote vraag die biologen Michelle Spierings, Nick Dam (Instituut Biologie Leiden) en Henkjan Honing (Universiteit van Amsterdam) willen beantwoorden. Ze onderzoeken daarom of papegaaien beschikken over een zogenaamd relatief gehoor. Dam: ‘Als wij een liedje leren, luisteren we naar het verschil tussen de opeenvolgende noten. Dit heet relatief gehoor. Dieren gebruiken juist absoluut gehoor en herkennen een losse noot aan de toonhoogte (zie website Bird Singalong).’
Kunnen papegaaien een toontje hoger of lager zingen?
‘We willen erachter komen hoe goed papegaaien melodieën herkennen en imiteren,’ aldus Dam. ‘Maar vooral hoe flexibel en creatief ze daarmee zijn.’ De opdracht is simpel: heb je een papegaai die een liedje kan fluiten of zingen, stuur dan een filmpje van zijn of haar ‘optreden’ naar de onderzoekers. Zij analyseren het filmpje en sturen een nieuwe versie terug die een beetje hoger of lager is. Deze nieuwe versie speel je af voor je papegaai. ‘Wij zijn benieuwd wat de vogels vervolgens met deze nieuwe versie doen’, zegt Dam. ‘We vermoeden dat de papegaai de toonveranderingen zal overnemen door ook een toontje hoger of lager te zingen. Dat zou betekenen dat jouw papegaai ook een relatief gehoor heeft!’
Spectaculaire vondst op komst?
‘Tot dusver vinden we relatief gehoor alleen maar bij mensen,’ vertelt Spierings. ‘Daarom dachten we dat deze vaardigheid uniek was voor de menselijke evolutie.’ Want hoewel veel dieren muziek maken door te zingen of fluiten, kunnen ze dat niet met de complexiteit waarmee mensen dat doen. Spierings: ‘Het zou dus heel spectaculair zijn als we deze vaardigheid ook in een ander dier zouden vinden.’
Zijn we minder uniek dan we dachten?
Papegaaien staan evolutionair gezien ver van de mens af. Spierings: ‘Om onze gemeenschappelijke voorouder te vinden, moet je heel ver terug in de tijd. Het is dus heel onwaarschijnlijk dat die gemeenschappelijke voorouder ook al relatief gehoor had: dan zouden veel meer diersoorten dat nu moeten hebben.’ Waarschijnlijker is het volgens Spierings dat relatief gehoor op verschillende momenten opnieuw is ontstaan: zowel bij papegaaien, als bij mensen. ‘Dat zou betekenen papegaaien cognitief veel verder ontwikkeld zijn dan we al dachten. En dat deze vaardigheid niet puur menselijk is. Relatief gehoor is dan niet de cruciale vaardigheid die onze muzikaliteit zo uniek maakt. Waarschijnlijk is het ontstaan van onze muzikaliteit een samenloop van nog meer verschillende capaciteiten geweest.’
'We trapten af met een Zoom-meeting met vijftien papegaaien.'
Een papegaai doet niet altijd wat je wil
Ongeveer vijftien papegaaien doen al mee met het onderzoek. ‘We trapten af met een zoom-meeting met alle deelnemers’, vertelt Spierings. ‘En we gingen bij wat deelnemers langs. Dat was heel gezellig, en ook nuttig. Zelf hebben we geen papegaaien, dus er waren een aantal dingen waar we niet aan gedacht hadden. Bijvoorbeeld dat een papegaai vaak niet wil zingen als je je telefoon erbij pakt, of als er een onderzoeker in de buurt is. Daarom hebben we alle deelnemers toen een Petcam cadeau gedaan, waarbij je op afstand via je telefoon opnames kunt maken.’
Een remix van Het Wilhelmus en The Addams Family
Een aantal deelnemers hebben al een tweede versie van de liedjes teruggestuurd. Van Dam: ‘het valt op dat de papegaaien heel toonvast zijn, en de liedjes nauwkeurig nazingen.’ ‘En we zien inderdaad dat ze zich aanpassen aan een hogere of lagere versie,’ vult Spierings aan. ‘Ze horen dus het verschil en proberen daar iets mee te doen.’
Daarin zijn de papegaaien soms ook best een beetje eigenwijs. Dam: ‘Dat maakt ons werk lastig, maar natuurlijk ook spannend. Papegaaien zijn geen dieren die exact zingen wat je ze voordoet. Ze maken er echt hun eigen versie van. Een versie met hoog en laag door elkaar. Of van twee verschillende nummers. Eén papegaai zong een remix van het Wilhelmus en de Addams Family. Dat is toch cool?’
‘We willen internationaal gaan’
Maar om echte conclusies te kunnen trekken, zijn er meer papegaaien nodig. ‘Dat komt vooral doordat elke papegaai net iets anders doet,’ legt Spierings uit. ‘Ze hebben allemaal net even een andere strategie. Zijn er nog meer strategieën waar we niet aan gedacht hebben, of zijn er bepaalde strategieën die vaker gebruik worden, heeft elke soort zijn eigen strategie? Kortom: we hebben meer vergelijkingsmateriaal nodig.’
Dam: ‘Daarom willen we internationaal gaan. We hebben nu enkel Nederlandse papegaaien en één uit de VS. We zijn heel benieuwd naar de talenten van andere soorten over de hele wereld. Wat voor eigenwijze kunstjes die nog in petto hebben. Want dat maakt dit onderzoek absoluut uniek.’