Inzicht in radicaal-rechtse gemeenschappen op alternatieve platforms: Jonathan Collins over zijn promotieonderzoek
Op dinsdag 30 september 2025 verdedigt promovendus Jonathan Collins zijn proefschrift 'A Wolf in Sheep’s Clothing: A Mixed-Methods Analysis of the Far-Right Alt-Tech Social Media Movement' in het Academiegebouw van de Universiteit Leiden. Zijn onderzoek richt zich op de communicatiedynamiek van radicaal-rechtse gemeenschappen op alternatieve sociale mediaplatforms, gezamenlijk bekend als "Alt-Tech".
Voorbij de haatdragende boodschappen
Toen Collins aan zijn promotie begon, richtte het meeste onderzoek naar radicaal-rechtse digitale omgevingen zich op de haatdragende inhoud die daar rond gaat. Hij koos echter voor een andere invalshoek: ‘Alt-Tech-platforms hebben een eigen online-ecosysteem gecreëerd waar gebruikers kunnen zeggen en doen wat ze willen. Terwijl veel onderzoek gefocust was op de haatdragende boodschappen die daaruit voortkomen, was ik meer geïnteresseerd in wat gebruikers juist verbonden en betrokken hield. In mijn proefschrift werk ik met begrippen als verbondenheid, emotie, collectiviteit en identiteit en maak ik ze meetbaar — voor een “softere” kijk op het fenomeen.’
Die verschuiving in perspectief maakte zichtbaar welke gemeenschapsvormende aspecten deze omgevingen zo levendig maakte. Radicaal-rechtse gemeenschappen worden niet alleen bijeen gehouden door ideologie of woede, maar ook door sociale banden, alledaagse interacties en een gevoel van gedeelde identiteit.
Een mix van morbide nieuwsgierigheid en maatschappelijke verantwoordelijkheid
Collins’ motivatie om dit onderzoek te doen, is zowel persoonlijke fascinatie als de wil om de samenleving een beetje beter te maken. ‘Ik ben altijd gefascineerd geweest door radicaal-rechtse communicatie vanwege de enorme diversiteit aan (verschrikkelijke) inhoud. Ik heb alles voorbij zien komen: van bizarre complottheorieën tot neo-nazi’s die steun zoeken bij de gemeenschap voor een vriend die een moeilijke tijd doormaakt. Er zijn zoveel invalshoeken binnen dit milieu, die hopelijk nieuwe inzichten kunnen bieden in hoe we de haatdragende narratieven uit deze ruimtes beter kunnen aanpakken. Ik zou zeggen dat ik word gedreven door zowel morbide nieuwsgierigheid als een oprechte wens om de samenleving een beetje beter te maken.’
Naar meer intimiteit en diepgang
Een van Collins’ centrale ambities is om de manier waarop onderzoek naar radicaal-rechtse online gemeenschappen wordt gedaan te veranderen. ‘Ik hoop dat mijn werk op twee fronten bijdraagt: het epistemologische perspectief verschuiven, en nieuwe methodologische technieken ontwikkelen. Wat dat eerste betreft denk ik dat onderzoek verder moet gaan dan alleen het analyseren van extreme inhoud, en zich meer moet richten op de mensen die deze produceren en erop reageren. Dat kost meer tijd en middelen, maar als we alleen aan de oppervlakte blijven, missen we de kern. Uiteindelijk proberen we mensen te begrijpen.’
Methodologisch experimenteerde Collins met meer immersieve onderzoeksmethoden om gemeenschapsdynamieken beter vast te leggen. ‘Samen vormen deze inspanningen een pleidooi voor meer intimiteit en een dieper begrip van de deelnemers binnen alt-tech- en radicaal-rechtse online ruimtes.’
Gemeenschappen bouwen binnen de academie
Terugkijkend op zijn promotietraject benadrukt Collins het belang van verbinding. ‘Voor mij is het mooiste aspect van de academische wereld samenwerken met vrienden en gemeenschappen opbouwen. Projecten opzetten en die vervolgens zien slagen, dát geeft mij de meeste voldoening. Ik kijk er echt naar uit om een breed netwerk van collega’s op te bouwen waarmee ik de ins en outs van online extremisme kan verkennen. Als je wilt slagen in je PhD, zou mijn advies zijn: zorg dat je een steunsysteem hebt — of dat nu academisch is of niet.’
Vooruitblik
Na de verdediging zet Collins zijn onderzoek naar Alt-Tech-platforms voort binnen een nieuw project: Research in Societal Extremism (RISE). Samen met collega’s en vrienden onderzoekt hij de tweezijdige relatie tussen samenleving en extremisme. ‘We willen de mechanismen blootleggen die niet alleen de verbinding leggen tussen mainstream en radicale bewegingen, maar ook tussen extreme groepen onderling. Dat fenomeen zijn we onlangs “salad bar extremism” gaan noemen — gemengde, onduidelijke en instabiele ideologieën.’
Zijn verdediging vindt plaats op 30 september 2025 in het Academiegebouw, onder begeleiding van Prof. dr. J.J.M. van Holsteijn, dr. V. Tsagkroni en dr. B. Rezaeedaryakenari.