Wat moet het volgende kabinet doen op het gebied van defensie?
Wat moet er de komende vier jaar gebeuren als het gaat om defensie? Onze experts geven advies aan het volgende kabinet. Zij pleiten voor maatschappelijke weerbaarheid, investering in 'soft power', en meer aandacht voor defensie in het onderwijs.
Annelies van Vark is blij dat er na decennialange bezuinigingen de afgelopen tijd veel geld naar defensie is gegaan. Tegelijkertijd ziet de promovendus bij het Van Vollenhoven Instituut dat er ook investeringen nodig zijn in maatschappelijke weerbaarheid. ‘De samenleving is nu onvoldoende voorbereid op crises zoals militaire of hybride dreiging (bijvoorbeeld desinformatie en cyberaanvallen, red.), maar ook natuurlijke rampen als een overstroming. Het nieuwe kabinet moet de coördinatie van maatschappelijke weerbaarheid versterken door bijvoorbeeld de Nationale Veiligheidsraad een grotere rol te geven.’
Burgerhulp
Als er een grote crisis is, kan de overheid niet overal tegelijk zijn. Daarom doet de overheid een beroep op de zelfredzaamheid van inwoners. Daarnaast is samenredzaamheid nodig, mensen die elkaar helpen. ‘In Scandinavische landen hebben ze daarom vrijwillige burgerhulpverleningsorganisaties. Deze mensen kunnen onder andere eerste hulp verlenen, weten hoe ze een brand moeten blussen en hoe je kan blijven communiceren als de stroom uitvalt. Finland heeft ook een graanvoorraad waar ze de hele bevolking negen maanden mee kunnen voeden. Zulk soort voorraden kunnen, net als schuilkelders, onderdeel zijn van maatschappelijke weerbaarheid.’
Defensie snel kunnen opschalen
Naast een meer weerbare samenleving is het volgens Van Vark heel belangrijk dat de krijgsmacht snel kan opschalen bij een crisis. ‘Er zijn daarom veel meer beroepsmilitairen en reservisten nodig. Defensie probeert dat nu al met een vrijwillige enquête die alle 17-jarigen en nieuwkomers in Nederland krijgen. Daarnaast moeten er afspraken komen met civiele partijen die kunnen ondersteunen door bijvoorbeeld productielijnen voor defensie te reserveren. Of met wie je afspreekt dat de reservisten onder hun werknemers kunnen worden opgeroepen voor herhalingsoefeningen.’
Diplomatie en ontwikkelingshulp
Bijzonder hoogleraar Krijgswetenschappen Martijn Kitzen is ook positief over het begin dat is gemaakt met het opbouwen van defensie. ‘Die lijn moet het volgende kabinet zien vast te houden. Het is wel belangrijk om het grotere plaatje te blijven zien. Wat ik kortzichtig vind, is dat er nu wordt bezuinigd op diplomatie en ontwikkelingshulp, terwijl dat juist nodig is om onze positie in de wereld veilig te houden. Kijk bijvoorbeeld naar de Koude Oorlog, die is niet militair gewonnen maar door soft power.’
Ontwikkelingshulp is belangrijk om mensen te helpen en de juiste informatie te geven. De afgelopen jaren deed Kitzen onderzoek in West-Afrika en zag daar hoe Rusland bezig is met desinformatiecampagnes. ‘Russische bronnen zeggen dat het Westen Afrikanen alleen maar wil exploiteren en dat Rusland er is om ze te beschermen. Terwijl de Russen vooral bezig zijn met hun eigen gewin door bijvoorbeeld de toegang tot mijnbouw veilig te stellen. Gelukkig benoemen verschillende partijen investeringen in diplomatie en ontwikkelingshulp in hun verkiezingsprogramma dus er is goede hoop dat dit wordt opgepakt.’
Onafhankelijkheid
Kitzen vindt verder dat het nieuwe kabinet moet toewerken naar een sterke Europese poot binnen de NAVO. ‘Voor Nederland betekent dat investeren in zowel het leger als de industrie, zodat we ook zelf wapens kunnen maken en niet afhankelijk zijn van Amerika.’
Om ervoor te zorgen dat defensie zich goed kan voorbereiden op oorlog, moet regelgeving worden aangepast. ‘Nieuwe eenheden bij de landmacht kunnen bijvoorbeeld niet goed oefenen op het gebied van een elektronische oorlog, omdat bij veel wat ze doen er het risico is dat ze de AVG (wet voor bescherming van persoonsgegevens, red.) overtreden. Onze persoonlijke vrijheden moeten natuurlijk blijven, maar er moet een balans zijn zodat kan worden geoefend.’
Onderwijs
Een laatste punt op zowel het advieslijstje van Van Vark als Kitzen is om in het onderwijs aandacht te besteden aan verschillende onderwerpen rondom defensie. Voor Van Vark heeft dat alles te maken met de weerbare samenleving door de ‘digitale geletterdheid’ van mensen te verhogen. ‘Je wilt dat de bevolking niet vatbaar is voor desinformatie bijvoorbeeld. Uiteindelijk heeft dat ook weer een effect op sociale cohesie en vertrouwen in de overheid.’ Kitzen: ‘Het is belangrijk dat mensen weten wat er speelt. Niet alleen medewerkers van defensie of politieke partijen – het is zaak van de hele samenleving. Dan weten we samen beter hoe we onszelf kunnen beschermen.’