Jasper Knoester is de decaan van de Faculteit Wiskunde & Natuurwetenschappen. Hoe gaat het met hem, wat doet hij precies en hoe ziet zijn dag eruit? In elke nieuwsbrief geeft Jasper een inkijkje in zijn leven.

Zes vrouwelijke onderzoekers van de Sterrewacht Leiden hebben voor het eerst dimethylether gedetecteerd in een planeetvormende schijf. Met negen atomen is dit het grootste molecuul dat tot nu toe in een schijf is geïdentificeerd. Dimethylether is ook een voorloper van grotere organische moleculen die…

Een team onder leiding van de Universiteit Leiden en het National Radio Astronomy Observatory heeft voor het eerst halfzwaar waterijs gedetecteerd rond een jonge zonachtige ster. In dit ijs is een deel van de gewone waterstofatomen vervangen door deuterium, een zwaardere variant van waterstof.

Een internationaal onderzoeksteam heeft voor het eerst het moment vastgesteld waarop zich planeten begonnen te vormen rond een andere ster dan onze zon. Met behulp van de ALMA-telescoop, waarin de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) partner is, en de James Webb ruimtetelescoop (JWST), hebben ze het…

Een ster staat niet zomaar van de ene op de andere dag aan de hemel. Het ontstaan duurt enkele tienduizenden jaren. Twintig jaar geleden maakten astronomen een plaatje van een ster in zijn geboortefase. De James Webb Space Telescoop (JWST) kon diezelfde ster nu veel gedetailleerder vastleggen. Dat levert…

Eindelijk weten we het zeker: ook in het midden van ons eigen sterrenstelsel zit een zwart gat. Astronomen onthulden vandaag de allereerste foto van Sagittarius A*, een superzwaar object in het centrum van de Melkweg. Deze foto kon alleen genomen worden door een wereldwijde samenwerking van telescop…

Studievoorlichting

Studievoorlichting

Telescopen produceren waanzinnige beelden zoals die van de Paardenkopnevel en zwarte gaten. Maar hoe echt zijn deze beelden? Astronoom Frans Snik van de Sterrewacht legt in een artikel van NEMO kennislink uit hoe het zit.

Astronomen hebben met de James Webb Space Telescope mogelijk atmosferische gassen ontdekt rond 55 Cancri e, een hete rotsachtige exoplaneet die 41 lichtjaar van de aarde is verwijderd. Dit is het beste bewijs tot nu toe voor het bestaan van een atmosfeer van een rotsachtige planeet buiten ons zonnestelsel.…

Zijn magnetische velden ouder dan het eerste licht? En hoe hebben ze de ontwikkeling van ons universum direct na de oerknal beïnvloed? Kosmologen uit Leiden, Groningen en Utrecht werken vanaf nu samen om dit te onderzoeken.

Maar liefst vier wetenschappers van de Universiteit Leiden hebben een prestigieuze Vici-beurs gekregen. De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) heeft dat bekendgemaakt. De gehonoreerde aanvragen zijn afkomstig van onderzoekers van de Faculteit der Sociale Wetenschappen, de Sterrewacht…

Niet alleen donkere materie, maar ook gewone materie en donkere energie worden gevolgd in de grootste kosmologische computersimulatie ooit. In de FLAMINGO-simulatie zie je over de loop van miljarden jaren virtuele sterrenstelsels en clusters van sterrenstelsels ontstaan. Dat is geen makkelijke klus:…

Lezing, Tuesday Talks: Science Insights

Lezing, Harold Linnartz Astrochemistry Prize lecture

Zorg- en welzijnspersoneel is minimaal 25 procent van de werktijd kwijt aan administratie.* Tijd die ook ingezet kan worden voor zorg. Met kunstmatige intelligentie kan een groot deel geautomatiseerd worden. Het LUMC is daarom als eerste in Nederland gestart met programmeringsstages voor AI-taalmodellen…

Onderzoekers hebben het tot nu toe verste Melkweg-achtige sterrenstelsel ontdekt. Dit schijfstelsel, REBELS-25, ziet er net zo ordelijk uit als de huidige sterrenstelsels, maar we zien het zoals het was toen het heelal pas 700 miljoen jaar oud was. Dat is verrassend omdat zulke vroege sterrenstelsels…

Van geschreven taal tot analyse van dierengeluiden; ieder AI-gerelateerd onderwerp komt aan bod. Tijdens de Nacht van Ontdekkingen kun jij je in de UB laten meevoeren op een artistieke en wetenschappelijke reis door de volledige geschiedenis van informatie, kennisdeling en het woord.

Is er in een planeetvormende schijf al water aanwezig voordat rotsachtige planeten ontstaan? Daar heeft de James Webb Space Telescope misschien bewijs voor gevonden. De ruimtetelescoop heeft voor het eerst water waargenomen in de binnenste schijf rond een jonge ster waar op grotere afstand al reuzenplaneten…

Lezing

Het bestuur van de Stichting Pastoor Schmeitsprijs voor de Sterrenkunde heeft de Pastoor Schmeitsprijs 2025 toegekend aan twee personen: Yamila Miguel, verbonden aan de Sterrewacht Leiden, Leiden Universiteit en SRON, en aan Else Starkenburg, verbonden aan het Kapteyn Instituut, Rijksuniversiteit Groningen.…

Protosterren, data science en de James Webb ruimtetelescoop, Adriaan Janssens nieuwsgierigheid reikt tot de sterren. In de dubbele bachelor Natuurkunde en Sterrenkunde kwam hij perfect tot zijn recht, blijkt ook uit zijn nominatie voor de titel Leiden Science Young Talent 2024.

Met meer dan duizend kilometer per seconde razen ze voort: de allersnelste sterren in ons Melkwegstelsel. Promovendus Fraser Evans deed onderzoek naar deze ongrijpbare hypersnelle sterren en ontdekte dat ze ons veel kunnen leren over bijvoorbeeld zwarte gaten en supernova’s.

Wat als je advies zou kunnen krijgen van je toekomstige zelf? Jean-Louis van Gelder en zijn collega’s ontvangen een ERC Proof of Concept-beurs voor het project YourFutureU, waarin deelnemers gecoacht worden door een virtuele AI-versie hun toekomstige ‘ik’.

Na vele jaren voorbereiding heeft CERN een baanbrekend nieuw experiment goedgekeurd: de Search for Hidden Particles (SHiP). Alexey Boyarsky was er vanaf het begin bij betrokken. ‘We weten dat er natuurkunde ontbreekt en die willen we vinden.’

Het Leiden University Centre for Digital Humanities (LUCDH) heeft per 1 februari een nieuwe directeur. Universitair hoofddocent Angus Mol wil in zijn nieuwe rol mensen en kennis verbinden.

Net als gesproken talen ontwikkelen gebarentalen zich organisch en hebben niet altijd dezelfde oorsprong. Dit levert verschillende manieren van communicatie en annotatie op. Manolis Fragkiadakis schreef er zijn promotieonderzoek over.

Onderwijs

Gifjes, memes en video’s: wie een social-mediaplatform opent, kan onmogelijk anders concluderen dan dat we tegenwoordig in een visuele cultuur leven. Maar nieuw is die rol van beeld in het sociaal verkeer niet, betoogt universitair hoofddocent Marika Keblusek. Zij gaat met een NWO Open Competitie (Large)-beurs…

Biologen vonden een mutatie in meelkevers die ervoor zorgt dat ze zich sneller ontwikkelen. Het onderzoek is gepubliceerd in Nature Ecology and Evolution.

Hoogleraar Sjef Barbiers verruilt per 1 september zijn baan als wetenschappelijk directeur van het LUCL voor de functie van directeur-bestuurder van het Instituut voor de Nederlandse Taal (INT).

Hoe stel je een vacaturetekst zo op dat zowel mannen als vrouwen zich aangesproken voelen? Zeker in het Frans is die vraag prangend: in die taal heeft elk zelfstandig naamwoord een duidelijk zichtbaar grammaticaal geslacht. Universitair docent Benjamin Storme zocht uit hoe werkgevers daar het best mee…

Lezing, Tuesday Talks: Science Insights

Lezing

Congres/symposium

Hoe ontstaan moleculen in de ruimte, en hoe evolueren ze? En hoe bepaalt dat uiteindelijk de chemische samenstelling van planeten en hun atmosferen? Het Dutch Astrochemistry Network (DANIII) krijgt 1,6 miljoen euro van NWO om dat uit te zoeken. Een grote groep Leidse astronomen en chemici neemt draagt…

Antropoloog Rodrigo Ochigame bestudeert hoe wetenschapsbeoefening verandert door AI. Van sterrenkunde tot wiskunde tot klimaatmodellen: het gebruik van AI roept de vraag op wat precies telt als wetenschappelijk bewijs, vindt de onderzoeker.

Niet alles wat in de buurt komt van een zwart gat, wordt erin opgeslokt. Zwarte gaten kunnen materiaal ook wegslingeren, en die kans blijkt aanzienlijk groter dan gedacht. Een toevallige ontdekking en wat Martijn Oei daar vervolgens mee deed, leverden hem 12 december een promotie cum laude op, ‘met…

Voor het eerst heeft een internationale groep astronomen de hittegloed van een botsing van twee ijzige reuzenplaneten kunnen waarnemen. Ook zagen ze hoe de door de botsing ontstane stofwolk enkele jaren later voor de moederster langs trok. Onder leiding van de Leidse astronoom Matthew Kenworthy hielden…

De nachtkant van exoplaneet WASP-43b blijkt, tot verrassing van sterrenkundigen, geen methaan te bevatten. Waarschijnlijk zorgt extreme wind ervoor dat er te weinig tijd is om methaan te vormen. Dat stelt een internationaal team wetenschappers, met Leidse en Amsterdamse inbreng, in Nature Astronomy.…

Zelfs met de allermodernste technieken is het bijna niet te zien: een kosmische neutrino. Toch is het wetenschappers gelukt dit deeltje in beeld te brengen met een telescoop op 3450 meter diepte in zee. En dat kan helpen om ons universum beter te begrijpen. Leidse deeltjesfysici werkten mee aan dit…

Een internationaal team van sterrenkundigen onder leiding van de Nederlander Martijn Oei heeft het grootste paar straalstromen bij een zwart gat ooit ontdekt. De 'jumbojets' zijn samen 140 Melkwegen lang. De Leidse Sterrewacht speelt een prominente rol in het onderzoek. De publicatie siert op 19 september…

Astronomen hebben met gegevens van de Gaia-ruimtetelescoop 55 hogesnelheidssterren ontdekt, afkomstig uit de jonge stercluster R136 in de Grote Magelhaense Wolk, een satellietstelsel van de Melkweg. Daarmee is het aantal bekende ‘wegrensterren’ in dit gebied vertienvoudigd. Het team astronomen, met…

Sterrenkundigen van de Universiteit Leiden hebben - voor het eerst - zeldzame isotopen van koolstof en zuurstof gemeten in onze buur-sterren. Het is een nieuwe manier om de chemische evolutie van ons heelal beter te begrijpen. Het resultaat is vandaag gepubliceerd in het vakblad Nature Astronomy.

Congres/symposium

Lezing, Seminar

Veel protoplanetaire schijven, waarin zich nieuwe planeten vormen, zijn een stuk kleiner dan gedacht. Met behulp van de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) hebben wetenschappers van de Sterrewacht Leiden 73 protoplanetaire schijven in de Lupus-regio bekeken.

Universitair hoofddocent Lettie Dorst heeft een Vidi-beurs ontvangen om onderzoek te doen naar machinevertaalprogramma’s. Google Translate en ChatGPT vertalen metaforische woorden en uitdrukkingen nog geregeld verkeerd, met veel te letterlijke, onjuiste en soms onbegrijpelijke vertalingen tot gevolg.…

supercomputer ALICE is uitgebreid. Hierdoor kunnen onderzoekers en studenten met zwaardere modellen werken. Van onderzoek naar taal tot scans van hersenactiviteiten, de uitbreiding is goed nieuws voor uiteenlopende onderzoekers.