Experiment: Leidse student schrijft scriptie met alleen AI-tools als begeleider
Als experiment liet student Alicia Cai zich tijdens het schrijven van haar scriptie louter door AI-tools begeleiden zoals ChatGPT en Claude. Pas na voltooiing en presentatie beoordeelt hoogleraar Bas Haring, die het experiment bedacht, haar scriptie. Wat zijn de inzichten tot nu toe?
Zwoegen op je scriptie en geregeld overleggen met je docent over de vorderingen. Zo ziet de scriptiefase er normaal gesproken uit. Nu liet een student zich in deze fase alleen begeleiden door AI-tools. Het experiment is een initiatief van de Leidse hoogleraar Bas Haring nadat hij ontdekte hoe effectief Alicia Cai, student Mediatechnologie, AI gebruikt. ‘Zij kwam al na een week met hulp van ChatGPT op tien geweldige ideeën voor haar scriptie. Ik vroeg me af: wat is precies mijn toegevoegde waarde in het hele afstudeertraject? De taak van een begeleider is om studenten op weg te helpen. Een AI-tool kan dat ook en is altijd beschikbaar. Maar we zijn ook benieuwd naar de mogelijke nadelen.’
Primeur
Cai deed graag mee aan deze alternatieve vorm van scriptiebegeleiding. Het experiment ging pas van start na toestemming van de Examencommissie van de Universiteit Leiden (zie reactie onderaan het stuk). Voor zover Haring en Cai konden nagaan is dit experiment in ieder geval in Nederland een primeur. De scriptie bestaat uit twee onderdelen, legt Cai uit. Ten eerste ontwikkelde ze met hulp van AI een digitaal programma dat op basis van foto’s van nagels detecteert of iemand nagelbijt. Ze koos bewust voor een nieuw onderzoek dat niet al overal vindbaar zou zijn op internet.
Doel scriptie
Het is natuurlijk een niche onderwerp, merkt Cai op. ‘Het primaire doel was niet om baanbrekende innovatie te realiseren op het gebied van het detecteren van nagelbijten, maar om te dienen als een praktische casestudy voor het evalueren van de effectiviteit van AI als scriptiebegeleider.' Het onderwerp moest voldoende complex zijn, aldus Cai, om te beoordelen hoe goed AI-tools technische suggesties kunnen doen. In het tweede gedeelte van haar scriptie reflecteert ze uitgebreid op haar digitale scriptiebegeleider: in inhoudelijk, praktisch en emotioneel opzicht.
Voordelen
Concluderend constateert de student zeker een paar wezenlijke voordelen. ‘Op het gebied van technisch toezicht blonk AI opmerkelijk uit: bij het leveren van codes, hulp bij het opsporen van fouten en conceptuele uitleg. Hierdoor kon ik met succes detectiemodellen voor foto’s van nagelbijten ontwikkelen, ondanks dat ik geen voorkennis had van deep learning-methoden.’ Daarnaast prijst ze de 24/7 beschikbaarheid en de taalondersteuning waardoor haar academisch Engels ‘aanzienlijk verbeterde’, aldus Cai.
Nadelen
Maar daar stonden ook de nodige nadelen tegenover. In emotioneel opzicht voelde ze zich af en toe ‘geïsoleerd’. ‘Ik miste de motiverende druk van een menselijke supervisor en vragen om verantwoording af te leggen. Daarnaast miste ik de diepgaande expertise van een ervaren hoogleraar, zoals het bieden van theoretische kaders voor methodologie en het sturen van de onderzoeksrichting. Ook stimuleerde AI mij onvoldoende om zelf kritisch te denken.’ Plus: AI kan studenten niet op een persoonlijke manier introduceren in de research community, aldus Cai.
Visie hoogleraar
Haring noemt het experiment geslaagd. Cais scriptie maakt volgens hem duidelijk dat enerzijds ‘voorzichtigheid is geboden’ bij het inzetten van AI-tools voor begeleidingstaken. Anderzijds laat het experiment zien dat een deel van de begeleiding van studenten wel geautomatiseerd kan worden, meent hij. De hoogleraar vreest niet dat AI-tools haar scriptie volledig hebben geschreven. ‘Ik vertrouw haar en weet dat zij de scriptie beter zelf kan schrijven. Het risico is bovendien ook te groot voor haar omdat ze weet dat er kritisch naar de scriptie wordt gekeken.’ Naast Haring beoordeelt momenteel ook een tweede lezer de scriptie.
Update 2 september: de scriptie is inmiddels bekroond met een 8,5.
Fundamentele vragen
Het experiment roept bewust fundamentele vragen op over het begeleiden van studenten. Haring pleit voor openheid in dit debat en dit soort experimenten kunnen helpen om deze vragen te beantwoorden, meent hij. ‘Misschien kan een deel van de begeleidingsactiviteiten door AI worden uitgevoerd en moeten we de sociaal-emotionele ondersteuning aan echte mensen overlaten.’ Niet voor niets bouwde hij één sociaal element in: Alicia lunchte wekelijks op zijn kosten met een medestudent of een docent. Want veel mensen ervaren het schrijven van een scriptie als eenzaam en sociale contacten zijn natuurlijk erg belangrijk, aldus Haring.
Reactie Examencommissie
De Examencommissie is vooraf op de hoogte gesteld van dit experiment, aldus voorzitter Suzan Verberne, hoogleraar Natural Language Processing. ‘De examencommissie is verantwoordelijk voor de kwaliteit van de toetsing, en daarom is het belangrijk dat deze scriptie langs dezelfde lat wordt gelegd voor de beoordeling als alle andere masterscripties. Hier hebben we gelukkig duidelijke criteria voor, en de tweede beoordelaar zal daar ook een rol in spelen natuurlijk.’
Net als Haring denkt Verberne dat deze manier van begeleiden niet in alle situaties mogelijk is: ‘Het vergt wel een goede en zeer zelfstandige student die voldoende kritisch kan nadenken. Er is immers geen mogelijkheid om onderweg gecorrigeerd te worden door de begeleider. En ChatGPT slaat vrijwel altijd een bevestigende en positieve toon aan, tenzij expliciet anders geïnstrueerd in de prompt.’
*De bannerafbeelding is gegenereerd door middel van AI (Gemini 2.5) met als prompt: Vrouwelijke Leidse student schrijft scriptie met alleen AI-tools als begeleider.