Sterrenkunde voor beginners: nieuwe minor opent heelal voor de leek
Van telescopen tot sciencefiction: in één semester ontdekken studenten zonder natuur- of sterrenkundige achtergrond het heelal. De eerste lichting studenten begon afgelopen maand aan de nieuwe minor Our Universe.
‘Ons onderzoek trekt veel belangstelling, maar onze colleges zijn best technisch en sterk wiskundig’, vertelt docent Michiel Hogerheijde. ‘Met deze minor wilden we de deuren openzetten en sterrenkunde breder delen.’
Brede blik op sterrenkunde
Geïnspireerd door het Amerikaanse systeem van general education requirements biedt de minor een breed programma: van de evolutie van het heelal en de zoektocht naar buitenaards leven tot de technologie achter telescopen en sondes. Studenten werken met echte data, verzamelen waarnemingen van telescopen en maken simulaties. Daarnaast is er aandacht voor de maatschappelijke en culturele context, van Stonehenge tot sciencefiction.
Vaardigheden die overal van pas komen
Sterrenkunde vraagt om een bijzondere manier van kijken. ‘We halen bijna alles wat we weten uit het licht dat ons bereikt. Dat betekent: uit grote hoeveelheden data het relevante filteren en leren denken in ordes van grootte’, zegt Hogerheijde. Zulke vaardigheden zijn breed toepasbaar, ook buiten de wetenschap.
Sterrenkunde vraagt om een bijzondere manier van kijken.
De minor trekt studenten uit allerlei richtingen, van Japanstudies tot Biofarmaceutische Wetenschappen. ‘Ik heb deze minor gekozen omdat ik wat leuks wilde doen’, zegt student Bio-informatica Gentle. Student Japanstudies Boris was altijd al geïnteresseerd in natuur- en sterrenkunde. ‘Dit was de enige minor waar je geen voorkennis voor nodig had.’
Discussies zonder pasklare antwoorden
Een bijzonder onderdeel is het vak Dilemma’s in Astronomy, waarin studenten rollen aannemen zoals milieuactivist of politicus. Samen buigen ze zich over kwesties zonder eenduidige oplossing, zoals de bouw van een telescoop in een ecologisch kwetsbaar gebied. ‘Het proces en de discussie zijn minstens zo belangrijk als de uitkomst’, aldus Hogerheijde.
Kunst en kosmos
Ook verbeelding speelt een rol. In het vak Imagining the Universe onderzoeken studenten hoe kunst, sciencefiction en sterrenkunde elkaar beïnvloeden. Daarbij hoort een bezoek aan de tentoonstelling Planten en Planeten, mede opgezet door sterrenkundige en docent Frans Snik. De tentoonstelling poogt grenzen tussen verschillende wetenschappen te vervagen, alsook de grens tussen wetenschap en kunst. ‘Je komt binnen als mens en verlaat de Oude Sterrewacht als bewoner van planeet Aarde’, zegt hij.
De tentoonstelling maakt indruk. ‘Ik was hier nog nooit geweest, dus het was erg interessant om te zien’, vertelt student Usama (Biofarmaceutische Wetenschappen). Vooral de AI-tool die alternatieve levensvormen genereert, en de film Powers of Ten, zijn favoriet. De tentoonstelling laat het verleden, heden en de toekomst van ‘alles’ zien en geeft ook inspiratie voor het vervolg van dit vak, waarbij de studenten zelf een plausibele levensvorm op een andere planeet gaan ontwerpen.
Samen de blik verruimen
De minor wordt grotendeels verzorgd door docenten van het sterrenkunde-instituut, maar minstens zo belangrijk is de inbreng van de studenten zelf. ‘We zijn heel benieuwd wat zij meebrengen vanuit hun eigen vakgebied’, zegt Hogerheijde. Sterrenkunde gaat tenslotte niet alleen over het universum, maar ook over hoe wij ernaar kijken.