‘Kinderen worden te weinig gezien als slachtoffers van femicide’
Wat weten we over de kinderen die achterblijven na (ex-)partnerdoding? Hoogleraar Marieke Liem en regisseur Sara Kolster sloegen de handen ineen om deze groep slachtoffers in beeld te brengen met de indrukwekkende documentaire ‘Blauwdruk’ en nieuwe cijfers uit de Femicide Monitor.
Op 25 november start de Orange the World campagne tegen geweld tegen vrouwen en meisjes. Op Wijnhaven vertonen we de HUMAN-documentaire ‘Blauwdruk’, gemaakt door regisseur Sara Kolster met ervaringsdeskundige Perla Joy. Voor deze documentaire nam Sara contact op met hoogleraar Veiligheid en Interventies Marieke Liem om te vragen of we weten hoeveel kinderen er achterblijven na (ex-)partnerdoding. Wat is de impact op deze groep?
In een open gesprek vertellen Sara en Marieke over de relatie tussen film en onderzoek, de aandacht voor kinderen die achterblijven en de maatschappelijke verandering die we nodig hebben.
Hoe zijn jullie met elkaar in contact gekomen?
Sara: ‘Toen ik bezig was met de documentaire, heb ik Marieke benaderd omdat Perla en ik erg aan het worstelen waren met de woorden femicide en partnerdoding. Wat betekenen de termen precies en wanneer gebruik je ze?'
Marieke: ‘De term femicide was toen net in opkomst – het doden van vrouwen omdat ze vrouw zijn. Ik vond dat we voorzichtig moesten zijn met gebruik van de term, omdat moord op vrouwen veel meer is dan het prototype ‘man mishandelt, stalkt en vermoordt zijn ex-vrouw’. Ik had een kritisch stuk over de term geschreven omdat het vanuit wetenschappelijk perspectief lastig is aan te tonen: het doden van een vrouw louter omdat ze vrouw is. Hoe maak je dat hard?’
Voorzichtigheid blijft dus geboden.
Marieke: ‘Ja, in academisch opzicht noemen we het vrouwenmoord, want dat is meetbaar. Tegelijkertijd gebruiken we wel de term ‘Femicide Monitor’ om ook aan te sluiten bij internationale initiatieven en de naamsbekendheid die de term inmiddels heeft.’
Sara: ‘Het blijft belangrijk dat we zorgen voor het correct gebruik van de term. De vier vrouwen in ‘Blauwdruk’ hebben allemaal op zo’n andere manier de partnerdoding van hun moeder ervaren. Een van de vrouwen in de film heeft ondanks dat haar vader haar moeder bedreigt, ook fijne herinneringen aan haar vader. Zo zie je dat zaken vaak te complex zijn om er zomaar één stempel op te plakken.’
In ‘Blauwdruk’ reconstrueren deze vrouwen hun ouderlijk huis met tape. Waarom heb je voor deze vorm gekozen, Sara?
Sara: ‘Tijdens mijn opleiding rouwbegeleiding voor jongeren, heb ik ooit zelf een oefening gedaan waar ik in gedachten terug moest naar mijn eigen ouderlijk huis. Dan kom je achter fijne, maar ook minder fijne herinneringen. Daarnaast staat het huis vaak symbool voor het gezin en jeugdherinneringen, een privédomein waar het meestal veilig is. Terwijl in de huizen in de documentaire het ergste van het ergste is gebeurd. Dus ik kijk naar het huis als een blauwdruk van het kerngezin en het trauma dat zich daar vormt.’
Vier vrouwen, vier verhalen, daar zit een enorme gelaagdheid in. Hoe vertaal je dat naar data voor onderzoek, Marieke?
Marieke: ‘De documentaire van Sara laat die complexiteit mooi zien. In ons onderzoek kijken we naar clusters. Ondanks alle verschillende verhalen zijn er bepaalde patronen te ontdekken. We willen verder kijken dan alleen het narratief van intieme terreur, maar ook rekening houden met schuldproblematiek, psychische problematiek, gender- en statusverschillen en de omgeving. Dus ook al voegen we het samen, we willen nooit te kort door de bocht zijn.’
Sara: ‘Tijdens het maken van de documentaire vroeg ik Marieke naar recente cijfers over kinderen die achterblijven na femicide. Deze data waren nog niet opgenomen in de Femicide Monitor, dus Marieke en haar team gingen aan de slag. We waren allemaal verrast dat het jaarlijks zoveel kinderen raakt, die naast nabestaande ook slachtoffer zijn.’
Kinderen die achterblijven na (ex-)partnerdoding
De Nederlandse Femicide Monitor is in de laatste update (5 november 2025) aangevuld met gegevens over kinderen wier moeder is omgebracht door een mannelijke (ex-)partner. Bijna twee derde van de slachtoffers heeft kinderen die daarna vaak onvoldoende beschermd worden. Éen op de tien kinderen is mede-dodelijk slachtoffer en in bijna de helft van de zaken waren kinderen (in)direct getuige. In de factsheet ‘Onzichtbare Slachtoffers’ zijn de cijfers terug te vinden.
Hoe kijken jullie naar de relatie tussen film en onderzoek?
Marieke: ‘Ik vind het enorm waardevol en ik ben dankbaar dat Sara dit wil laten zien. Als onderzoeker kan je deze individuele verhalen niet op zo’n open manier naar buiten brengen, we zitten gebonden aan ethische richtlijnen en regels, en we verzekeren deelnemers van anonimiteit. De journalisten, documentaire- en theatermakers hebben we nodig om wél dat persoonlijke narratief te laten zien.’
Sara: ‘Ik hoop dat door de documentaire het perspectief van de kinderen gezien wordt. Dat er een hele wereld achter zit die veel groter is dan die ene kop in de media. Hele gezinnen worden ontwricht, en in onze samenleving krijgen meer dan alleen justitie en politie ermee te maken. Dit inkijkje is belangrijk omdat deze verhalen zich achter de voordeur afspelen. Juist door dit verhaal te delen hopen we dat meer mensen zich aangesproken voelen om zich uit te spreken en kwetsbaar op te stellen.’
Marieke: 'Met de documentaire en ons onderzoek, schijnen we licht op een onzichtbare populatie. Door het systeem worden kinderen vaak behandeld als getuigen, maar ze worden te weinig gezien als slachtoffer, terwijl ze dat evengoed zijn. Het is goed dat hier aandacht voor komt.'
De HUMAN documentaire ‘Blauwdruk’ is te zien op donderdag 20 november om 22:20 op NPO 2 en NPO Start. In het verlengde van de documentaire worden er ook een reeks intieme filmvertoningen met nagesprekken met ervaringsdeskundigen georganiseerd. Op blauwdruk.org worden de nieuwe cijfers in 2026 door regisseur Sara Kolster en ervaringsdeskunige Perla Joy gevisualiseerd en van een bredere context voorzien.